Shëndet
Edukimi seksual nuk duhet të jetë i sikletshëm
Studime dhe sondazhe të shumta sugjerojnë se të rriturit shpesh nuk dinë aq shumë për seksin dhe trupin.
Published
3 years agoon
By
Betim GashiNë epokën digjitale, fëmijët kanë nevojë për një burim të besueshëm të cilit mund t’i drejtohen me pyetje rreth dashurisë dhe seksit – dhe hulumtimet tregojnë se si prindërit mund ta bëjnë atë siç duhet.
Studime dhe sondazhe të shumta sugjerojnë se të rriturit shpesh nuk dinë aq shumë për seksin dhe trupin sa do të donin, madje mund të kenë ide krejtësisht të pasakta që bazohen në mite ose hamendje. Niveli bazë i njohurive të prindërve mund të ndryshojë shumë. Por një sondazh me pothuajse 2 mijë prindër të fëmijëve të vegjël në Kinë zbuloi se njohuritë seksuale dhe edukimi seksual i prindërve ishin përgjithësisht të mira, megjithëse ata ishin më pak të ditur kur bëhej fjalë për çështjet rreth zhvillimit të fëmijëve, gjë që e bënte të vështirë për ta që të ishin edukatorë efektivë.
Në një studim në Mbretërinë e Bashkuar në vitin 2016, prindërve të cilëve iu treguan librat e përdorur për klasat e edukimit seksual të fëmijëve të tyre, mendonin se e kuptonin më mirë këtë temë – dhe gjithashtu raportuan se kjo i bënte të ndiheshin më të sigurt duke folur me fëmijët e tyre për seksin. Eva Goldfarb thotë se mund të jetë gjithashtu e dobishme për prindërit që të kenë takime në mbrëmje me mësuesit e edukimit seksual të fëmijëve të tyre dhe të marrin informacione se çfarë do të mësojnë fëmijët e tyre në fillim të vitit shkollor.
Udhëzimet ndërkombëtare për edukimin seksual, si një udhëzues gjithëpërfshirës, i bazuar në prova, i publikuar nga Unesco, mund të jenë gjithashtu një pikënisje e mirë për prindërit që kërkojnë këshilla të përshtatshme për moshën. Udhëzuesi i UNESCO-s përdor ide themelore, të qarta rreth trupave dhe marrëdhënieve të shëndetshme si elementë ndërtimi, në vend që t’i ruajë të gjitha për një bisedë të madhe. Për një fëmijë të moshës 5-8 vjeç, për shembull, një ide kyçe është se “të gjithë kanë të drejtë të vendosin se kush mund ta prekë trupin e tij, ku dhe në çfarë mënyre”.
Prindërit janë zakonisht burimi kryesor i edukimit seksual për fëmijët e vegjël, por adoleshentët priren të përdorin shumë burime për informacion, siç janë bashkëmoshatarët e tyre, mësuesit dhe kultura popullore. Dhe prindërit mund të mos jenë të vetmit që mund të ndihen të mërzitur. Hulumtimet e kryera në Irlandë zbuluan se ndërsa në të kaluarën, injoranca dhe sikleti i prindërve ishin pengesat kryesore për diskutimet e hapura për seksin, në ditët e sotme, ishin të rinjtë ata që prireshin t’i bllokonin këto biseda, duke pretenduar se tashmë i dinin faktet, duke u acaruar, ose i mërzitur, apo edhe duke u larguar nga dhoma.
Kjo nuk do të thotë që prindërit duhet ta shmangin temën, por tregon se sa e rëndësishme është t’i kornizoni bisedat në një mënyrë që t’i bëjë të gjithë të ndihen rehat.
Shëndet
Çfarë ndodh në tru kur Alzheimeri na bën t’i harrojmë të dashurit?
Published
5 hours agoon
November 20, 2025By
UBT News
Shpesh, vështirësia për të njohur njerëzit e afërt — një simptomë karakteristike e sëmundjes së Alzheimerit mund të lidhet me dëmtimin e rrjeteve mbrojtëse që rrethojnë neuronet në tru, sipas një ekipi kërkimor.
Studiuesit theksojnë se disa ilaçe, të cilat aktualisht po testohen për trajtimin e tumoreve dhe artritit, mund të kenë potencialin të rikthejnë këto struktura dhe të ndihmojnë në ruajtjen e kujtesës.
Këto rezultate vijnë nga një eksperiment i realizuar te minjtë nga Universiteti i Virginias dhe Virginia Tech, i publikuar në revistën “Alzheimer’s & Dementia”.
“Zbulimi i ndryshimit strukturor që shpjegon humbjen specifike të kujtesës te pacientët me Alzheimer është emocionues”, tha drejtuesi i studimit, Harald Sontheimer. Ai shtoi se zbulimi paraqet një objektiv të ri me ilaçe premtuese ndikojnë në mekanizmat përkatës.
Kërkuesit kishin treguar se disa zona të trurit janë të rrethuara nga struktura të quajtura rrjete perineuronale, një lloj matrice mbrojtëse që izolon neuronet, duke krijuar një barrierë të rëndësishme për komunikimin nervor dhe formimin e kujtimeve të reja.
Ata dyshuan se dëmtimet në rrjete janë faktor kyç në zhvillimin e Alzheimerit. Eksperimentet e mbështetën këtë, minjtë me rrjete perineuronale të dëmtuara në zonën CA2 të hipokampusit humbën aftësinë për të mbajtur mend minj të tjerë, formë e “kujtesës sociale” — edhe pse e ruajtën aftësinë për të krijuar kujtime të reja për objektet rreth tyre.
Kjo pasqyron situatën tek njerëzit, ku kujtesa sociale shpesh dëmtohet më herët se ajo për objektet.
Studiuesit testuan një grup ilaçesh të quajtura inhibitorë të metaloproteinazave të matricës, që parandalojnë enzimat që degradojnë proteinat e matricës jashtëqelizore, përfshirë ato të rrjeteve perineuronale.
Minjtë që morën këto ilaçe treguan degradim shumë më të vogël të rrjeteve mbrojtëse dhe ruajtën më mirë kujtesën sociale, pavarësisht prania së patologjisë së Alzheimerit.
Sontheimer paralajmëron se duhen studime të mëtejshme për të vlerësuar sigurinë dhe efektivitetin e kësaj qasjeje para se të testohet te njerëzit. Ekspertë të pavarur nënvizojnë se, megjithëse zbulimi është premtues, kalimi nga rezultatet te minjtë në aplikimin klinik te njerëzit kërkon kohë dhe prova të kontrolluara të mirëfillta. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Kafeina kundër migrenës, sa funksionon dhe çfarë duhet të dini?
Published
1 day agoon
November 19, 2025By
UBT NewsKafeina, e cila gjendet natyrshëm në kafe, çaj dhe disa medikamente, njihet gjerësisht për efektin e saj stimulues.
Megjithatë, pak njerëz e dinë se ajo mund të ndihmojë edhe në lehtësimin e dhimbjeve të kokës.
Studimet tregojnë se kafeina zvogëlon dhimbjen e kokës duke ngushtuar enët e gjakut në tru duke rritur efektin e analgjezikëve si paracetamoli dhe aspirina. Konsumimi i një sasie të moderuar, 100–150 mg, që i korrespondon një filxhani kafe mund të jetë i dobishëm veçanërisht në dhimbjet e tensionit ose në fazat e para të migrenës.
Kafeina duhet përdorur me kujdes. Marrja e tepërt shkakton dhimbje koke, sidomos si pasojë e varësisë ose e ndërprerjes së papritur.
Për këtë arsye, ekspertët këshillojnë personat që vuajnë nga migrena të vëzhgojnë reagimin e trupit të tyre ndaj kafeinës dhe ta përdorin atë në mënyrë të kontrolluar. Efekti i saj është më i fortë kur kombinohet me qetësues, por gjithmonë nën këshillimin e mjekut ose farmacistit.
Për të parandaluar dhimbjet e kokës, krahas konsumit të kujdesshëm të kafeinës, është e rëndësishme të ruani gjumin, hidratimin dhe një dietë të shëndetshme. Nëse dhimbjet janë të shpeshta, kërkoni patjetër ndihmë mjekësore për trajtim të duhur. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Çfarë e bën lëngun e shegës kaq të shëndetshëm?
Published
1 day agoon
November 19, 2025By
UBT News
Lëngu i freskët nuk ka pse të kufizohet vetëm te variantet jeshile apo të pasura me spinaq.
Shega është përdorur si ilaç natyral që nga lashtësia dhe edhe sot po studiohet për përfitimet e saj të shumta shëndetësore.
Ky frut mund të ndihmojë në parandalimin e kancerit dhe në forcimin e sistemit imunitar.
Më poshtë janë disa nga përfitimet kryesore të shegës:
Antioksidant i fuqishëm
Kokrrat e shegës marrin ngjyrën karakteristike të kuqe nga polifenolët, kimikale që veprojnë si antioksidantë shumë potentë. Lëngu i shegës përmban një sasi më të lartë antioksidantësh se shumica e lëngjeve të tjera të frutave, madje tre herë më shumë se vera e kuqe dhe çaji i gjelbër. Këta antioksidantë mbrojnë qelizat nga dëmtimet dhe reduktojnë inflamacionin.
I pasur me vitaminë C
Një gotë lëng shege siguron mbi 40% të sasisë ditore të rekomanduar të vitaminës C, duke e bërë atë një burim të shkëlqyer të kësaj vitamine të rëndësishme.
Mund të ndihmojë në parandalimin e kancerit
Lëngu mori vëmendje të madhe pasi një studim tregoi se ngadalëson rritjen e qelizave të kancerit të prostatës. Megjithatë, kërkimet shkencore për këtë përfitim vazhdojnë.
I dobishëm për shëndetin e zemrës
Shega konsiderohet si një nga lëngjet më të mira për zemrën, ndihmon në mbrojtjen e zemrës dhe arterieve, duke kontribuar në qarkullim më të shëndetshëm të gjakut.
Përfitime të tjera
Lëngu përmirëson memorien, i pasur me vitamina të ndryshme dhe ndihmon në uljen e shtypjes së lartë të gjakut. /A.Z/UBT News/
Shumë njerëz mendojnë se tërshëra dhe produkte të ngjashme janë zgjedhja më e mirë për mëngjes, por kjo nuk është gjithmonë e vërtetë.
Vezët janë një alternativë fantastike, jo vetëm të shijshme, por edhe shumë të dobishme për shëndetin. Ato përmbajnë proteina të larta që ndihmojnë në kontrollin e peshës dhe ju bëjnë të ndiheni të ngopur për më gjatë.
Përfitimet kryesore të vezëve:
1. Ju mbajnë të ngopur më gjatë
Proteina e yndyra që gjenden tek vezët ndihmojnë në ruajtjen e energjisë dhe frenimin e urisë, duke ju mbajtur të ngopur për më shumë orë.
2. Ndihmojnë në humbjen e peshës
Ata që konsumojnë vezë për mëngjes kanë më shumë gjasa të humbin peshë krahasuar me ata që hanë bukë ose ushqime të tjera.
3. Burim i shkëlqyer proteinash
Vezët përmbajnë të gjitha aminoacidet thelbësore, duke i bërë një nga burimet më të mira të proteinave në dietë. Rekomandohet të konsumoni të paktën një vezë në ditë për një regjimi ushqimor të ekuilibruar.
4. Çmimi i tyre i përballueshëm
Krahasuar me burime të tjera proteinash si mishi i kuq, vezët janë më të lira dhe lehtësisht të disponueshme.
5. Nuk dëmtojnë kolesterolin
Edhe pse përmbajnë kolesterol, studimet e fundit tregojnë se konsumi i vezëve nuk e rrit nivelin e kolesterolit në mënyrë të dëmshme.
6. Përmirësojnë funksionin e trurit dhe kujtesën
Vezët përmbajnë kolinë, lëndë ushqyese që mbështet zhvillimin dhe funksionin e trurit, duke përmirësuar kujtesën dhe vigjilencën.
7. Mbrojnë shikimin
Antioksidantët luteinë dhe zeaxanthin që gjenden tek vezët ndihmojnë në mbrojtjen e syve nga dëmtimet e shkaktuara nga rrezet UV dhe mund të ulin rrezikun e kataraktit në pleqëri. /A.Z/UBT News/
Ledia Xhoga sjell romanin e saj të suksesshëm pranë lexuesve kosovarë
Kevin Spacey flet për jetën pas skandaleve dhe gjendjen financiare
PDK: Data e zgjedhjeve duhet të garantojë transparencë, jo vështirësi dhe dyshime në proces
Teknologjia që rrit jetën e baterisë deri në 6 orë shtesë
Osmani pas shortit të play-off-it: E bindur në suksesin e Kosovës edhe kundër Sllovakisë
Kosova përballet me Sllovakinë në playoff-in e Botërorit 2026
28 dhjetori – dita kur do të mbahen zgjedhjet
Pas sfidave me kancerin, Kate Middleton dhe Jessie J ndajnë solidaritetin e tyre
Shpërndahet Kuvendi, Haradinaj: Propozuam 21 dhjetorin si ditë të zgjedhjeve parlamentare
Të kërkuara
-
Lajmet3 months agoProfesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Aktualitet4 weeks agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni2 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Vendi2 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
