Lajmet

​Bletët jetojnë dukshëm më shkurtër, ky është një problem për të gjithë botën

Jetëgjatësia e bletëve është e lidhur me gjenet e tyre.

Published

on

Hulumtimet e reja kanë treguar se jetëgjatësia e bletëve është ulur me gati 50 për qind në 50 vjetët e fundit.

Hulumtimet e Listës së Kuqe Evropiane për Bletët thonë se një në dhjetë lloje të bletëve të egra po përballet me zhdukjen dhe studiuesit po u bëjnë thirrje njerëzve të pyesin veten se si do të reagonin nëse jetëgjatësia e njeriut do të përgjysmohej. Kjo do të thotë se një person mesatar do të jetonte 41 në vend të 82 vjet.

E ardhmja e njerëzimit është e lidhur me bletët, sepse pa to është e pamundur të rriten shumica e kulturave nga të cilat varet ushqimi i njeriut.

Ky hulumtim mund të ndihmojë në shpjegimin e nivelit të lartë të vdekjeve të kolonive të bletëve në të gjithë botën në dekadat e fundit. Vdekja e bletëve ishte veçanërisht e theksuar në SHBA gjatë dimrit 2006/2007. kur disa bletarë komercialë humbën 90 për qind të kolonive të tyre.

Shkalla të pashpjegueshme të larta të vdekjeve të kolonive të bletëve janë raportuar në Kanada, Australi, Belgjikë, Francë, Holandë, Greqi, Itali, Portugali, Spanjë, Zvicër, Gjermani, Finlandë dhe Poloni. Gjatë dimrit të ftohtë 2012/2013. 29 për qind e kolonive të bletëve në Britaninë e Madhe vdiqën.

Autorët e studimit Anthony Nearman dhe Dennis van Engelsdorp nga Universiteti i Maryland-it përdorën modelimin matematikor për të treguar se jetëgjatësia më e shkurtër e bletëve mund të çojë në zhdukje masive të kolonive. Sipas të dhënave të tyre, që nga viti 1969, jetëgjatësia e bletëve në SHBA ka rënë nga mesatarja prej 34 ditësh në vetëm 18 ditë.

U studiuan bletët punëtore të hequra nga kosheret dhe të vendosura në “kafaze”, jo bletët e egra, të cilat mund të kenë ndikuar në rezultatet. Por nëse nuk është kështu, diçka shqetësuese po ndodh.

Autorët besojnë se bletët moderne mund të vuajnë nga një prevalencë më e lartë e sëmundjeve të tilla si krahët e deformuar, të cilat janë bërë më të zakonshme që nga zbulimi i tyre 40 vjet më parë. Ato mund të jenë dobësuar nga gjeneratat e reja të pesticideve që nuk ekzistonin 50 vjet më parë.

Poleni që bletët ushqejnë larvat e tyre shpesh është i kontaminuar me pesticide dhe kjo mund të përkeqësojë situatën e tyre pasi ato ekspozohen ndaj dozave të vogla të një grupi shumë toksik të pesticideve të quajtur jonikotinoide, gjë që redukton rezistencën e tyre ndaj sëmundjeve.

Është gjithashtu e mundur që gjenet e bletëve të kenë ndryshuar. Jetëgjatësia e bletëve është e lidhur me gjenet e tyre.

Përzgjedhja artificiale ose natyrore mund të favorizojë bletët me jetëgjatësi më të shkurtër. Shkencëtarët vërejnë se kjo ndodh edhe në specie të tjera. Për shembull, merluci tani piqet më herët dhe kur është më i vogël në madhësi për shkak të mbipeshkimit, kështu që peshqit rrallë jetojnë aq gjatë sa të rriten.

Është gjithashtu e mundur që faktorët stresues në botën moderne, si pesticidet dhe sëmundjet, nënkuptojnë që bletët rrallë jetojnë më gjatë. Evolucioni i tyre mund të favorizojë një mënyrë jetese “jeto shpejt, vdis i ri”.

Bletët tashmë përballen me shumë presione në përpjekjet e tyre për të mbijetuar. Një studim tjetër nga Universiteti i Bristolit, i publikuar këtë muaj, zbuloi se plehrat ndryshojnë fushën elektrike të bimëve, gjë që ndryshon mënyrën se si bletët i “ndiejnë” lulet. Kjo i pengon ato të vizitojnë lulet, kështu që habitati i bletëve zhduket. Që nga vitet 1930, 97 për qind e livadheve me lule të egra janë zhdukur në Britaninë e Madhe si rezultat i intensifikimit të bujqësisë.

Hulumtimi i ri, megjithatë, ngre më shumë pyetje sesa përgjigjet. Të dhënat bazohen në grupet e bletëve punëtore në kafaz, një metodë që përdoret shpesh për të studiuar efektet e faktorëve stresues si pesticidet. Në këto eksperimente, studiuesit zakonisht vendosin grupe kontrolli njëkohësisht dhe në një gjendje identike në studime të ndryshme të kryera në të gjithë SHBA që nga viti 1969. Autorët pranojnë se kjo është një dobësi në raportin e tyre.

Ata nuk mund të garantojnë që kushtet laboratorike kanë mbetur të njëjta që nga viti 1969. Ndoshta studimet e vjetra kanë përdorur kafaze prej druri, ndërsa ato moderne përdorin ato plastike. Madhësitë e kafazit mund të jenë më të vogla dhe më të mëdha, dhe fluksi i ajrit në inkubatorët modernë mund të jetë më i shpejtë ose më i ngadalshëm. Detaje të tilla vërehen rrallë. Gjithçka që ka ndryshuar në 50 vitet e fundit mund të shpjegojë uljen e jetëgjatësisë së bletëve.

Nuk do të jetë e lehtë për shkencëtarët të zbulojnë gjetjet e kërkimit, por nëse do të mund të gjendeshin të dhëna historike mbi jetëgjatësinë e bletëve të egra në dekadat e mëparshme, ato mund të krahasoheshin me matjet e sotme. Kjo do t’i ndihmonte shkencëtarët të përjashtonin mundësinë që kushtet laboratorike mund të kenë ndikuar në rezultatet e studimit.

Jetëgjatësia e reduktuar e bletëve nënkupton një reduktim të pllenimit. Bletët dhe pjalmuesit e tjerë të insekteve janë thelbësorë për një korrje të mirë në 75 për qind të kulturave të kultivuara në mbarë botën.

Të gjitha llojet e bletëve përballen me sfida si dhe bletët e mjaltit, por nuk dihet nëse edhe jetëgjatësia e tyre ka ndryshuar. Nëse bletët me të vërtetë jetojnë më pak në natyrë, atëherë është e nevojshme të zbulohet pse, raporton Conversation.

lajme

Në UBT do të organizohet Konferenca Ndërkombëtare “TURK-COSE 2025” me pjesëmarrje nga pesë shtete

Published

on

UBT do të jetë nikoqir i Konferencës së VII Ndërkombëtare të Botës Turke për Shkencë dhe Inxhinieri – TURK-COSE 2025, e cila do të mbahet nga 13 dhe 14 nëntor, në Parkun Shkencor, Inovativ dhe Teknologjik të UBT-së, në Lipjan.

Kjo ngjarje e madhe shkencore do të organizohet në formën fizike dhe online, duke mbledhur studiues, profesorë dhe kërkues nga e gjithë bota.

Konferenca organizohet në bashkëpunim mes UBT-së, Universitetit Kirgizo-Turk “Manas” (KTMU – Kirgizi), Universitetit Teknik të Azerbajxhanit (AZTU – Azerbajxhan), Universitetit “Akhmet Yasawi” (Kazakistan) dhe Universitetit “Niğde Ömer Halisdemir” (NOHU – Turqi).

TURK-COSE 2025 do të përqendrohet në tema bashkëkohore të fushave të ndryshme shkencore dhe teknologjike, përfshirë:

  • Teknologjitë e Informacionit dhe Telekomunikimit
  • Shkencat Natyrore dhe të Aplikuara
  • Shkencat Fizike dhe Teknike
  • Inxhinierinë e Ndërtimit dhe Teknologjitë Arkitekturore
  • Shkencat Bujqësore dhe Mjedisore
  • Transportin dhe Energjjinë e Rinovueshme

Në fokus do të jenë edhe konceptet moderne si Industria 4.0, Inteligjenca Artificiale, Interneti i Gjërave (IoT), Energjia e Gjelbër, dhe Qytetet e Mençura.

Në konferencë do të marrin pjesë folës nga të paktën pesë shtete të ndryshme, ndërsa gjuhët zyrtare të punimeve do të jenë: turqishtja, kazakishtja, kirgizishtja, azerbajxhanishtja, anglishtja dhe rusishtja.

Punimet e pranuara dhe prezantuara do të publikohen në Librin e Abstrakteve dhe Librin e Punimeve me ISBN, ndërsa versionet e zgjeruara në anglisht do të kenë mundësi botimi në revista të indeksuara si SCOPUS, TRDizin dhe Crossref.

Organizatorët ftojnë studiues, akademikë, profesionistë dhe studentë të diplomuar të kontribuojnë me punime shkencore që reflektojnë zhvillimet më të fundit në shkencë dhe inxhinieri.

Continue Reading

Lajmet

Si ta largoni mykun nga shtëpitë tuaja?

Published

on

Në mënyrë që të mbani shtëpinë tuaj pa myk, ju duhet të eliminoni lagështinë duke ruajtur ventilimin e duhur, duke inspektuar rregullisht kanalet tuaja për dëmtim dhe ndoshta edhe duke investuar në një dehumidifikues.

Por nëse është vonë për të marrë masa parandaluese sepse po keni një bodrum të mbushur me myk, ja çfarë duhet të bëni.

Mbuloni bazat tuaja – Nëse keni gjetur myk në një zonë, bëni kërkim të tërë pronës për t’u siguruar që problemi nuk është më i gjerë. Kushtoni vëmendje banjës, kuzhinës, bodrumit dhe zonave të tjera që janë të prirura ndaj lagështirës.

Mbroni veten – Kur pastroni myk, vishni pantallona të gjata dhe një këmishë me mëngë të gjatë, doreza, syze mbrojtëse dhe çizme të papërshkueshëm nga uji. Kjo ndihmon të mbroheni nga efektet e rrezikshme. Nëse keni astmë ose sistem imuniteti më të dobët nuk preferohet të pastroni mykun vetë.

Ndaloni përhapjen e mykut – Para se të filloni të pastroni, parandaloni që problemi të udhëtojë duke larguar çdo mobilje të pastër nga dhoma dhe duke hedhur sende me myk që mund të shpëtohen. Sigurohuni që të hapni dritaret në mënyrë që problemi të mos përhapet në të gjithë shtëpinë tuaj.

Nëse është e nevojshme, punësoni një profesionist – Sipas Agjencisë së Mbrojtjes së Mjedisit, nëse zona e mykur ka më shumë se 10 metra katror në madhësi, mund të jetë koha për të thirrur një profesionist.

Specialistët e mykut do të inspektojnë dëmtimet duke mbledhur mostra ajri të cilat më pas dërgohen në një laborator, në mënyrë që të mund të japin rekomandime.

Profesionistët përdorin një shtresë antimikrobike për të trajtuar zonën, një pastrim ajri për të hequr sporet e mykut dhe një dehumidifikues për të hequr lagështinë e tepërt.

Më pas kur shtëpia do jetë pa myk, është e rëndësishme të merrni në konsideratë se çfarë ndryshimesh mund të bëni në rutinën tuaj të pastrimit për të parandaluar përsëritjen e këtij problemi.

Ka shumë pika përreth shtëpisë që nuk mendoni se duhet pastruar, por duhet. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Lajmet

Durkee për 1999-ën: S’e dinim cilat ishin kapacitetet ushtarake të UÇK-së, donin pavarësi

Published

on

By

Ish-këshilltari politik i Wesley Clark, Michael Durkee në gjykimin ndaj ish-krerëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ka thënë se në kohën kur kishte ndodhur takimi mes tyre dhe Hashim Thaçit në mars ose prill të 1999-ës në Mons të Belgjikës, nuk e dinin se cilat ishin kapacitete e UÇK-së.

Në dokumentin që iu prezantua dëshmitarit, thuhej se në atë takim ishin Hashim Thaçi, Ramë Buja, Jakup Krasniqi, Xhavit Haliti, Azem Syla, Blerim Shala, Edita Tahiri, Mehmet Hajrizi, Fehmi Agani dhe Gjergj Dedaj, raporton “Betimi për Drejtësi“.

Dëshmitari tha se i njeh të gjithë këta emra, por që vetëm Thaçin dhe Jakup Krasniqin e kishte takuar.

Të gjithë ata emra unë i njoh në kuptimin që jo si persona që i kam parë ose takuar vetë. Personat që i kam takuar personalisht kanë qenë zoti Thaçi dhe Krasniqi dhe emrat tjerë janë thjesht të dëgjuar dhe jo të takuar”, tha Durkee.

Në këtë takim, Clark sipas dëshmitarit po mendonte se deri në çfarë mase do mund të bashkëpunohej me ata.

Ishin të gatshëm që të gjenin mënyra për të marrë mbështetje e NATO-s për fushatën ajrore për t’i rezistuar shtypjes serbe” i shpreh Durkee.

Kurse për kapacitete ushtarake të UÇK-së, Durkee tha se në atë kohë s’kishin ndonjë informacion të mirë dhe se nuk mund të bënin vlerësime sa i përket kapaciteteve të tyre.

Në atë kohë s’kishim informacion shumë të mirë dhe se nuk mund të bënim vlerësime sa i përket kapaciteteve të tyre. Pra, nuk e dinim se cilat ishin kapacitetet e tyre ushtarake saktë. E dinim që kishin luftëtarë në terren”, tha Durkee.

Ai tha se ishte e qartë se delegacioni i shqiptarëve dhe UÇK-ja ishin të vendosur për pavarësinë nga Serbia.

Ishte e qartë që ata ishin të vendosur për pavarësi nga Serbia”, deklaroi dëshmitari.

Mbrojtja: Durkee do të tregojë se dhuna e ’99-ës s’ishte e kontrolluar nga UÇK-ja dhe se Thaçi s’kishte motiv ta nxiste

Ish-këshilltari politik i Gjeneralit Wesley Clark, Michael Durkee sipas mbrojtjes së Thaçit, do të tregojë se dhuna e përhapur në Kosovë gjatë 1999-ës ishte spontane dhe s’mund të kontrollohej nga UÇK-ja.

Madje, sipas avokates Nina Tavakoli, dëshmitari do të tregojë se Thaçi s’kishte motive ta nxiste këtë dhunë.

Udhëheqja e UÇK-së nuk ishte në gjendje që ta kontrollonte dhunën pjesërisht sepse emocionet e personave që u larguan ishin kaq të forta saqë ishte e vështire të kontrollohej dhe për shkak se UÇK-ja nuk kishte një linjë komanduese të fort. Sipas zotit Durkee, Thaçi s’kishte asnjë motiv që të nxiste dhunën nga ana e UÇK-së por bëri çdo përpjekje të mundshme për t’i zbutur rastet e dhunës sepse nëse do të urdhëroheshin akte dhunë sidomos etnike, kjo rrezikonte marrëdhëniet me ndërkombëtarët, me të cilët Thaçi e kërkonte që ta kishte marrëdhënien e mirë”, tha Tavakoli.

Ajo tha se Durkee ka qenë këshilltar politik për katër komandantë të lartë të NATO-s në Evropë për disa vite.

Oficer i shërbimeve të huaja amerikane i cili është në pension i cili ka qenë këshilltar politik për katër komandant të lartë tëNATO-s në Evropë nga 1993-2009 duke përshirë që ka qenë edhe Këshilltar i Wesley Clark. E kishte përgjegjësi t’iu jepte këshillat gjeneralit Clark edhe oficerëve të lartë të NATO-s. Shërbeu si oficer ndërlidhës për ambasadorët e NATO-s si dhe me aktorët në terren në Kosovë”, tha ajo.

Ndërsa, për Thaçin dhe delegacionin e Kosovës në Rambuje, Tavakoli tha se Durkee do të tregojë se ai dhe gjeneral Clark krijoi përshtypje se UÇK-ja dëshironte pavarësinë e Kosovës por nuk kishte një strategji të qartë ushtarake.

“Në kuadër të përgjegjësive të tij, zoti Durkee ka marrë pjesë në një takim në mes gjeneralit Clark dhe delegacionit shqiptar të Kosovës në Rambuje ku ka komunikuar me zotin Hashim Thaçi. Gjenerali Clark dhe Michael Durkee krijuan përshtypje se udhëheqësit e UÇK-së donin pavarësinë e Kosovës por nuk kishin një strategji të qartë ushtarake. Nuk kishin mundësi ta realizonin këtë qëllim”, tha ajo.

Avokatja Tavakoli tha se Durkee do të tregojë se lufta e përhapur në Kosovë pas konfliktit ka qenë më shumë një reagim social spontan që s’mund ta kontrollonte as KFOR-i dhe as UÇK-ja.

“Zoti Durkee do të japë komentet e veta lidhur me dhunën pasluftës që gllabëroi Kosovën në verën e 1999-ës. Sipas tij, ka qenë një reagim social i cili ka qenë i shtrirë gjithandej e që nuk mund ta kontrollonte as KFOR-i dhe as UÇK-ja. Nuk ishte e koordinuar nga lart, por një reagim spontan i motivuar nga dëshira për hakmarrje dhe gjakmarrje”, shtoi ajo./EO

Continue Reading

Lajmet

Basha takon përfaqësuesin e Komisionit Evropian, diskuton për buxhetin dhe Marrëveshjen për Planin e Rritjes

Published

on

By

Deputeti i Kuvendit të Kosovës, Dimal Basha, ka pritur sot në takim Shefin e Divizionit për Kosovë pranë Komisionit Evropian, Jiri Plecity, me të cilin ka diskutuar për zhvillimet e fundit politike e ekonomike në vend.

“Sot mirëprita në takim Shefin e Divizionit për Kosovë pranë Komisionit Evropian, z. Jiri Plecity dhe ekipin e tij. Gjatë takimit e njoftova z. Plecity për sfidat politike lidhur me miratimin e Buxhetit për vitin 2026, përfshirë buxhetin për RTK-në dhe për tri komunat: Zveçan, Gjilan dhe Prishtinë”, ka shkruar Basha në Facebook.

Ai ka bërë të ditur se temë e rëndësishme e diskutimit ka qenë edhe ratifikimi i Marrëveshjes për Planin e Rritjes dhe Agjendën e Reformave, për të cilën palët janë pajtuar se përfaqëson një interes të përbashkët kombëtar.

“Të dy palët ndamë bindjen se këto iniciativa nuk i përkasin ndarjeve politike, por përfaqësojnë një interes të përbashkët kombëtar – zhvillimin e vendit, përmirësimin e jetës së qytetarëve, si dhe përshpejtimin e vendit tonë në rrugën drejt familjes evropiane”, ka theksuar ai.

Basha ka shprehur mbështetjen e tij për procedimin e marrëveshjes nga Presidentja dhe për trajtimin e shpejtë të saj në Kuvend, duke kërkuar që Plecity të zhvillojë takime edhe me përfaqësuesit e të gjitha partive politike.

“Rikujtova se qëllimi ynë mbetet avancimi i reformave dhe stabilitetit për të mirën e qytetarëve të Republikës”, ka shtuar Basha./EO

Continue Reading

Të kërkuara