Lajmet

​30 vjet nga traktati që i hapi rrugë krijimit të Bashkimit Evropian

Traktati i Mastrihtit njihet më shumë si Traktati i Bashkimit Evropian.

Published

on

Më 7 shkurt të vitit 1992 u nënshkrua Traktati Maastricht, i cili hapi rrugën për krijimin e Bashkimit Evropian. Traktati i Mastrihtit njihet më shumë si Traktati i Bashkimit Evropian, pasi me të nisi rruga që do të çonte në vitin 2002 në hyrjen në qarkullim të monedhës së përbashkët evropiane – euro.

Negociatat për traktatin e Mastrihtit lindën me vullnetin për të realizuar mes shteteve anëtare të Komunitetit, një integrim në sektorin e politikës ekonomike, përmes një përputhjeje të fortë ekonomike të vendeve anëtare, përmes hedhjes në qarkullim të një monedhe të vetme evropiane.

Traktati i Mastrihtit nuk është i rëndësishëm vetëm sepse shënon hapin e parë konkret drejt Bashkimit Ekonomik dhe monetar, por sepse nëpërmjet tij u kalua në Komunitetin Evropian dhe në Bashkimin Evropian, u përforcua bashkëpunimi mes shteteve anëtare në fushën e politikës së jashtme dhe arrihet në konceptin e qytetarit evropian.

Në qershor 1992, përmes referendumit, Danimarka i tha “JO” ratifikimit të Traktatit të Mastrihtit. Ndërkohë që në Francë, Traktati i Mastrihtit, i shtruar për referendum merr vetëm 50.4 për qind të votave: një gjysmë fitore dhe një goditje ndaluese për Evropën. Por me gjithë këto vështirësi, Traktati i Mastrihtit eci përpara, u kërkuan zgjidhje politike duke u bazuar në rezultatet e referendumit danez dhe pak nga pak u kapërcye edhe “jo”-ja e francezëve.

Traktati i Mastrihtit u firmos zyrtarisht nga ministrat e Punëve të Jashtme të vendeve anëtare më 7 shkurt 1992, në një qytet të vogël të Holandës, prej nga mori dhe emrin, pranë kufirit me Gjermaninë dhe Belgjikën. Por, Traktati i Mastrihtit, menjëherë pas nënshkrimit të tij, nuk pati jetë të lehtë. Pikërisht sepse shënonte një hap të rëndësishëm përpara në procesin e integrimit evropian, disa vende nuk e pritën mirë.

Për nga rëndësia që pati dhe bazat që hodhi, mund të thuhet se ai shkoi shumë më larg se objektivi ekonomik, të cilin kishte përcaktuar në fillim Komuniteti. Ai shënoi një etapë të re të procesit “të një bashkimi të vazhdueshëm më të ngushtë midis popujve të Evropës”, duke e veshur në këtë mënyrë objektivin ekonomik me një frymë politik.

Me hyrjen e tij në fuqi më 1 nëntor 1993, u krijua Bashkimi Evropian me 12 vende anëtare të Komunitetit, të cilat ishin: Belgjika, Danimarka, Franca, Greqia, Gjermania, Holanda, Irlanda, Italia, Luksemburgu, Mbretëria e Bashkuar, Portugalia dhe Spanja. Numri i anëtarëve do të shkonte në 15 në vitin 1995.

Në tërësinë e tij, Traktati i Mastrihtit mund të përmblidhet në tri elementë kryesore ose tri shtylla:

– Së pari, veshja e Komunitetit evropian (e i cili zëvendësoi Komunitetin Ekonomik Evropian), me kompetenca të gjera mbikombëtare;

– Së dyti, bashkëpunimi në fushën e një politike të përbashkët të jashtme dhe të sigurisë;

– Së treti, bashkëpunimi në fushën e marrëdhënieve të brendshme dhe të drejtësisë.

Një qytetari evropiane

Traktati i Mastrihtit i njeh qytetarinë evropiane çdo personi që ka shtetësinë e një vendi anëtar të Bashkimit Evropian. Në këtë mënyrë, qytetaria evropiane është e kushtëzuar nga qytetaria kombëtare, por veç kësaj, ajo pajis edhe me disa të drejta të reja shtesë:

– e drejta e qarkullimit dhe e qëndrimit të lirë në vendet e Komunitetit;

– e drejta për t’u mbrojtur, jashtë vendit, nga ambasada apo dhe konsullata e secilit vend anëtar;

– e drejta e votës dhe për t’u zgjedhur në vendin rezident, për zgjedhjet evropiane dhe bashkiake, me disa kushte;

– e drejta e peticionit përpara Parlamentit Evropian;- e drejta e ankimimit pranë Mediatorit Evropian lidhur me probleme në funksionimin e administratës komunitare. Një bashkim ekonomik dhe monetar

Vendimi për të krijuar një monedhë të përbashkët më 1 janar 1999, nën drejtimin e Bankës Qendrore Evropiane, ishte hapi final i integrimit ekonomik dhe monetar në gjirin e tregut të përbashkët. Bashkimi ekonomik dhe monetar u realizua në tri etapa:

– Së pari, liberalizimi i lëvizjeve të kapitaleve, etapë e cila përfundoi më 31 dhjetor 1993.

– Së dyti, bashkërendimi i politikave ekonomike të vendeve anëtare, me qëllim uljen e inflacionit, të normave të interesit dhe të luhatjeve të kurseve të këmbimit, si dhe kufizimin e deficiteve dhe të borxhit të vendeve anëtare.

Vendosja e këtyre kritereve, që njihen si “kriteret e Mastrihtit”, ishte parakushti për sigurimin e konvergjencës së ekonomive të vendeve anëtare, e cila nga ana e saj është kusht i domosdoshëm për kalimin në një monedhë të përbashkët. Kjo është arsyeja që kriteret e Mastrihtit rëndom quhen edhe “kriteret e konvergjencës”.

Kalimi në monedhën e përbashkët u përgatit nga Instituti Monetar Evropian, pararendësi i bankës qendrore evropiane.

– Së treti dhe së fundi, krijimi i një monedhë të përbashkët më 1 janar 1999, dhe i Bankës qendrore evropiane.

Zgjerimi i kompetencave të Komunitetit

Me Traktatin e Mastrihtit, kompetencat komunitare u shtrinë edhe në fusha të tjera siç ishin: arsimi, formimi profesional, kultura, shëndeti publik, mbrojtja e konsumatorëve, rrjetet trans-evropiane, politikat industriale. Zgjerimi i këtyre kompetencave u mbështet në parimin e subsidiaritetit, që do të thotë se këto kompetenca u zgjeruan në atë masë që objektivat e parashikuara nuk mund të realizoheshin plotësisht nga vendet anëtare në nivel kombëtar ose lokal. Pra, iniciativat komunitare nuk kishin për qëllim të zëvendësonin iniciativat e secilit vend anëtar në rrafshin kombëtar, por konsideroheshin si një plotës i këtyre të fundit.

Me Traktatin e Mastrihtit, edhe politika sociale bëhet pjesë e fushës komunitare. Protokolli social, ndonëse nuk u nënshkruar nga Mbretëria e Bashkuar, u përfshi në Anekset e Traktatit. Kështu, nga gjithë vendet anëtare (me përjashtim të Mbretërisë së Bashkuar), u adoptuan dispozita të përbashkëta lidhur me kushtet e punës, me barazinë midis burrit dhe gruas, me integrimin e personave të përjashtuar nga tregu i punës, me sigurimet shoqërore etj. Politika e jashtme dhe e sigurimit e përbashkët

Shtylla e dytë e Traktatit të Mastrihtit, e cila mbështetet në mekanizmin e bashkëpunimit politik të institucionalizuar me Aktin Unik, ka të bëjë me hartimin e një politike të jashtme dhe të sigurisë të përbashkët. Kjo politikë do të mundësonte ndërmarrjen e veprimeve të përbashkëta në fushën e politikës së jashtme.

Në këtë këndvështrim, vendimmarrja duhej të ishte unanime, ndërsa masat shoqëruese të miratuara me shumicën e votave.

Politikat e ndërmarra nga BE në fushën e sigurisë, kanë si objektiv mbrojtjen e përbashkët, duke u mbështetur në bashkimin e Evropës Perëndimore. Gjithnjë në këtë pikëpamje, vendet anëtare mund të veprojnë për llogari të tyre, por me kusht që veprimet e tyre të mos bien ndesh me vendimet e miratuara së bashku. Çështjet e brendshme dhe drejtësia.

Shtylla e tretë e Traktatit u konceptua për të lehtësuar dhe siguruar lëvizjet e lira të individëve midis vendeve të BE-së.

Edhe këtu, vendimet merren në unanimitet; ato mbulojnë fushat e mëposhtme:

– rregullat e kalimit të kufijve të jashtëm të hapësirës së Komunitetit dhe forcimin e kontrolleve (duke filluar nga 1996, masat e marra në lidhje me vizat duhet të miratohen me shumicë votash; megjithatë një vend mund të miratojë dispozita të nevojshme me qëllim sigurimin e brendshëm dhe rendnin publik);

– lufta kundër terrorizmit, kriminalitetit, trafikut të drogës dhe mashtrimeve ndërkombëtare;- bashkëpunimi në fushën e drejtësisë penale dhe civile;

– krijimi i Zyrës evropiane të policisë (Europol), e pajisur me një sistem këmbimi informacioni midis policive të vendeve anëtare;

– lufta kundër migracionit të paligjshëm;

– politika të përbashkët azilimi.

Rishikimi i Traktatit

Në Traktat parashikohet edhe rishikimi i tij, kryesisht lidhur me institucionet komunitare, në kushtet e zgjerimit. Konferenca ndërqeveritare e mbledhur në vitet 1996-97, u finalizua me nënshkrimin nga ana qeverive të vendeve anëtare të një Traktati tjetër, atij të Amsterdamit, i cili ishte vazhdim i fushave dhe kompetencave të parashikuar në Traktatin e Mastrihtit.

Aktualitet

Gjykata e Apelit anulon vendimin për paragjykim ndaj pesë policëve në rastin e Lipjanit

Published

on

Gjykata e Apelit e Kosovës ka anuluar aktvendimin e Gjykatës Themelore në Prishtinë, Dega në Lipjan për paraburgimin e pesë zyrtarëve policorë të përfshirë në rastin e Lipjanit.

Gjykata Themelore e Prishtinës Dega në Lipjan kishte vendosur masën e paraburgimit ndaj pesë zyrtarëve policorë të cilët u akuzuan pas vdekjes së të riut 27 vjeçar gjatë procesit të arrestimit të tij.

Apeli i ka aprovuar ankesat e mbrojtësve së të pandehurve I.N., A.R., A.K., L.Rr. dhe E.B., si dhe sipas detyrës zyrtare ka anuluar aktvendimin e lartcekur, duke e kthyer çështjen në rigjykim.

“Gjykata e Apelit ka vlerësuar se aktvendimi i ankimuar nuk përmban analizën dhe vlerësimin e provave relevante, të besueshme dhe me fuqi provuese për të konstatuar dhe për të vërtetuar se ekziston dyshimi i bazuar se të pandehurit kanë kryer veprën penale për të cilën pretendohet. Andaj, në aktvendimin e Gjykatës së Apelit i është propozuar gjykatës së shkallës së parë t’i evitojë të gjitha shkeljet e konstatuara në aktvendimin e ankimuar, duke e kthyer çështjen në rivendosje”, thuhet në postimin e Gjykatës së Apelit.

Kujtojmë që viktima Agon Zejnullahu ndërroi jetë pas arrestimit nga policia, kurse zyrtarët policorë dyshohet se kanë kryer veprën penale ‘vrasje nga pakujdesia’.

 

Continue Reading

Lajmet

Kurti mban konferencë për media në orën 15:00

Published

on

By

Kryeministri në detyrë i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, do të mbajë një konferencë për media sot në orën 15:00, në ambientet e Qeverisë së Kosovës.

Kjo është bërë e ditur përmes një komunikate nga Zyra e Kryeministrit.

Ende nuk është bërë e ditur tema e konferencës, por ajo vjen në një moment të ndjeshëm politik dhe institucional për vendin.

Continue Reading

Lajmet

Ndalohen katër të dyshuar për plagosjen në Doganaj të Ferizajt

Published

on

By

Pas plagosjes së dy personave në fshatin Doganaj, katër persona janë ndaluar të hënën, për shkak të dyshimit “vrasje në tentativë”, ka njoftuar Prokuroria Themelore në Ferizaj.

Me vendim të Prokurorit të Shtetit të Departamentit të Krimeve të Rënda, ka ndaluar në kohëzgjatje prej 48-orësh, katër (4) persona të dyshuar me inicialet: A.S., L.V., Sh.L., dhe L.K., për shkak të dyshimit të veprave penale ‘Vrasja në tentativë’, ‘Mbajtja në pronësi, kontroll ose posedim të paautorizuar të armëve’, ‘Shkaktimi i rrezikut të përgjithshëm’ dhe ‘Pjesëmarrja në rrahje’”, sipas Kodit Penal të Republikës së Kosovës.

Aty thuhet se, bazuar në informacionet e para, rasti ka ndodhur më 21.07.2025, rreth orës 00:52, në fshatin Doganaj të Komunës së Ferizajt, ku është raportuar një rast i gjuajtjes me armë zjarri, ku si pasojë dyshohet se dy persona janë lënduar me armë zjarri.

Dy personat e lënduar, njëri prej tyre zyrtar policor, pas dhënies së ndihmës së parë nga Emergjenca e Ferizajt janë transferuar në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës (QKUK) për trajtim të mëtutjeshëm mjekësor.

Në vendin e ngjarjes janë sekuestruar dy vetura të dyshuara, dy armë, gjashtëmbëdhjetë (16) gëzhoja dhe një (1) predhë që dyshohet të jenë shkrepur nga armët e përdoruara në këtë rast.

Prokurori i Shtetit, ka autorizuar Policinë të ndërmarrin të gjitha veprimet hetimore me qëllim të zbardhjes së të gjitha rrethanave të këtij rasti.

Continue Reading

Lajmet

Kjo rutinë mund të ngadalësojë plakjen dhe të rikthejë forcën në trup

Published

on

Brishtësia, ose e ashtuquajtura sindroma e brishtësisë, prek midis 7 dhe 12 përqind të njerëzve mbi 65 vjeç, dhe ndikon ndjeshëm në cilësinë e jetës së tyre – dhe kjo ndodh çdo ditë.

Ekspertët nga Universiteti prestigjioz Johns Hopkins shpjegojnë se brishtësia diagnostikohet kur janë të pranishme të paktën tre nga këto simptoma:

humbje peshe e paqëllimshme
ulje e forcës muskulore
ndjenjë e vazhdueshme lodhjeje
nivel shumë i ulët i aktivitetit fizik
ecje e ngadaltë.

Lajmi i mirë është se jo gjithçka është e humbur. Një studim i ri i botuar në PLOS One sjell një zgjidhje të thjeshtë, por efektive: vetëm 14 hapa më shumë në minutë përmirësojnë funksionalitetin dhe gjendjen fizike tek njerëzit e moshuar që janë të dobët ose në rrugën e duhur për t’u bërë të tillë, shkruan Index.hr.

Ecja kundër dobësisë

“Ne zbuluam se njerëzit që ishin në gjendje të ecnin vetëm pak më shpejt – mesatarisht 14 hapa më shumë në minutë – treguan përmirësime të konsiderueshme në lëvizshmëri, forcë dhe qëndrueshmëri”, thotë Dr. Daniel Rubin, udhëheqës i studimit dhe profesor në Universitetin Amerikan të Çikagos.

Me fjalë të tjera, nuk keni nevojë për pajisje të shtrenjta, një palestër apo një trajner personal. Mjafton të zgjoheni në mes të ditës dhe të ecni – por me një ritëm pak më të shpejtë se zakonisht.

Pse është e rëndësishme kjo?

Njerëzit e dobët dhe para-dobësuar kanë vështirësi edhe me detyrat më themelore të përditshme: të shkojnë në dyqanin ushqimor, të ngjiten shkallët, të ngrihen nga shtrati. Ky nuk është vetëm kufizim fizik, por edhe një barrë psikologjike. Ngadalësimi çon në izolim, depresion dhe rënie më të shpejtë njohëse.

Ecja e rregullt zvogëlon rrezikun e paaftësisë deri 28 përqind, forcon kockat dhe muskujt, mbron nga diabeti dhe ul presionin e gjakut. Ecja përmirëson gjithashtu shëndetin mendor – mund të ngadalësojë plakjen e trurit dhe të zvogëlojë rrezikun e demencës.

Si e dini nëse po ecni mjaftueshëm shpejt?

“Një nga pyetjet më të zakonshme që marr është: sa shpejt duhet të ecni?” thotë Rubin. Ai shton se monitorimi i rrahjeve të zemrës ose të folurit gjatë ecjes nuk është më i sakti, veçanërisht për njerëzit e moshuar. Ecni për 30 minuta me ritmin tuaj natyror dhe matni hapat tuaj në minutë. Pastaj provoni ta rrisni atë numër me 5 deri në 10, shpjegon ajo. Muzika mund të ndihmojë, por vetëm nëse keni një ndjenjë të zhvilluar mirë të ritmit.

Një alternativë? Frymëmarrja ritmike – thithja me hundë, nxjerrja me gojë, gjë që ul më tej presionin e gjakut dhe qetëson trupin.

Qëndrimi i saktë dhe lëkundja e krahëve – një detaj shpesh i harruar

Shumë të moshuar ecin me shpinë të përkulur, gjë që ushtron presion shtesë në shpinë dhe e bën të vështirë frymëmarrjen. Është e rëndësishme të ecni drejt, duke parë përpara dhe duke lëkundur krahët lirshëm.

“Ecja nuk është një lëvizje e këmbëve, por e të gjithë trupit. Lëkundja e krahëve duhet të koordinohet me hapat, në mënyrë që krahu dhe këmba në anët e kundërta të lëvizin njëkohësisht”, këshillon Dana Santas, një eksperte e lëvizjes dhe lëvizshmërisë funksionale.

Nëse kohët e fundit ndjeni se jeni lodhur, jeni ngadalësuar e keni më shumë pasiguri gjatë ecjes, mos prisni që situata të përkeqësohet. Nuk keni pse të vraponi një maratonë ose të ngrini pesha. Një ecje më e shpejtë është e mjaftueshme – fjalë për fjalë 14 hapa më shumë në minutë.

Continue Reading

Të kërkuara