Më 6 shkurt 2014, ndërroi jetë një nga këngëtaret më të dashura për shqiptarët, Vaçe Zela. Ajo u lind në Lushnje më 7 prill të vitit 1939.

Vaçja do të spikaste me talentin e saj që në moshë të hershme. Repertori i saj i ngjeshur gëzon popullaritet edhe për publikun e sotëm.

Ka marrë pjesë në shumë festivale të muzikës në Radio dhe më pas në Radiotelevizion, që prej organizimit të parë të tyre.

Është fituesja e çmimit të parë në Festivalin e Parë (1962) me këngën “Fëmija i parë”. Në vazhdim të karrierës, do të fitonte edhe 11 çmime të tjera të para. Do të largohej përfundimisht prej skenës në vitin 1992, duke lënë pas një kontribut të konsiderueshëm në muzikën shqiptare me dhjetëra këngë popullore, të lehta, kantata, balada etj.

Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave thekson se, Vaçe Zelës iu akordua çmimi “Nderi i Kombit” me motivacionin: “Për vlerat e rralla si Artiste e Shquar, me popullaritet të jashtëzakonshëm, për interpretimin mjeshtëror të këngës së muzikës së lehtë dhe asaj popullore, për pasurinë e vyer që krijoi në shkollën shqiptare të interpretimit muzikor.”

DPA sjell dhe partiturën e këngës së titulluar “Natën Vonë”, me të cilën Vaçja garoi në Festivalin e 11-të të Këngës. Po ashtu, edhe dokumentin e propozimit të Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sporteve për dekorimin e Vaçes me Urdhrin “Nderi i Kombit”.

Sot, më 5 shkurt 2025, përkujtojmë 94-vjetorin e ndarjes nga jeta të atdhetarit të shquar, Mihal Grameno, një prej figurave më të shquara të atdhetarizmit shqiptar, publicist, shkrimtar dhe veprimtar i palodhur i lëvizjes patriotike dhe demokratike. Ai ka lënë një trashëgimi të paharrueshme në kulturën dhe historinë kombëtare.

Mihal Grameno lindi më 13 janar 1871 në qytetin e Korçës, një qytet i njohur për traditat e tij të forta patriotike dhe kulturore. Mësimet e para i mori në qytetin e lindjes, por në një moshë të re emigroi në Bukuresht të Rumanisë, ku u lidh ngushtësisht me shoqërinë patriotike shqiptare “Drita”. Kjo periudhë shënoi hapat e tij të parë në lëvizjen kombëtare, duke e lidhur fatin e tij me atë të Shqipërisë.

Në vitet 1907-1908, Mihal Grameno iu bashkua çetës së Çerçiz Topullit, duke marrë pjesë në luftën e ashpër për çlirimin e Shqipërisë, veçanërisht në jug të vendit. Ai u bë një nga luftëtarët e dalluar të kësaj çete, duke u angazhuar me pasion dhe guxim për idealin e lirisë dhe të bashkimit kombëtar. Kjo periudhë shënoi një moment të rëndësishëm të angazhimit të tij, i cili do të vazhdonte të ishte një qendër e rëndësishme e lëvizjes patriotike shqiptare.

Në vitin 1909, ai mori pjesë aktive në Kongresin e Manastirit, ku u arrit konsensusi për standardizimin e alfabetit të gjuhës shqipe, një hap i rëndësishëm në përpjekjet për ndihmën e identitetit kombëtar shqiptar. Kjo ishte një nga angazhimet e tij të shumta për forcimin e lidhjeve të shqiptarëve të të gjitha trevave dhe mbrojtjen e të drejtave të tyre.

Për një periudhë, midis viteve 1915 dhe 1919, Mihal Grameno jetoi në Amerikë, ku vazhdoi të angazhohej në mbështetje të lëvizjes atdhetare shqiptare. Ai punoi për ngritjen e ndërgjegjësimit dhe për të mbrojtur kauzën shqiptare, duke mobilizuar shqiptarët atje për të ndihmuar në realizimin e ëndrrës kombëtare për Shqipërinë e pavarur.

Mihal Grameno ishte gjithashtu një ndër novelistët e parë të letërsisë shqiptare. Vepra e tij letrare përfshin novela të njohura si “Oxhaku” (1909), “E puthura” dhe “Varri i Pagëzimit”. Këto vepra pasqyrojnë jo vetëm krijimtarinë e tij letrare, por gjithashtu ndihmojnë në shpalosjen e ndjeshmërisë së tij kombëtare dhe social-politike. Ai shkroi edhe dy vepra të tjera të rëndësishme: komedinë “Mallkimi i gjuhës shqipe” (1905) dhe dramën historike “Vdekja e Pirros” (1906), të cilat trajtojnë tema të thella patriotike dhe të identitetit kombëtar.

Përveç veprës së tij letrare, Mihal Grameno drejtoi gazetat e njohura të kohës, “Lidhja orthodhokse” (1909-1910) dhe “Koha” (1911-1926), ku përmes artikujve dhe shkrimeve të tij ai mbrojti me forcë idealet e demokracisë dhe të lirisë. Gazetat e tij ishin tribuna të fuqishme për diskutime dhe zhvillime të rëndësishme për çështjen kombëtare shqiptare.

Mihal Grameno vdiq në Korçë më 5 shkurt 1931, duke lënë një trashëgimi të pasur si një nga emrat më të shquara të lëvizjes atdhetare shqiptare dhe si një njeri që dha gjithçka për lirinë dhe pavarësinë e Shqipërisë. Sot, në këtë përvjetor të ndarjes së tij nga jeta, e kujtojmë dhe nderojmë me respekt dhe mirënjohje kontributin e tij të jashtëzakonshëm për atdhenë./UBTNews/

Në mjediset e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, më 5 shkurt 2025, u mbajt një takim i rëndësishëm për përfundimin e punës mbi Fjalorin e Madh të Gjuhës Shqipe. Ky takim i mblodhi një grup të pasionuar dhe të përkushtuar redaktorësh letrarë dhe korrektorësh gjuhësorë, të cilët po punojnë për të përfunduar një nga projektet më të mëdha dhe më të rëndësishme të gjuhësisë shqipe.

Në këtë fazë të avancuar të procesit, e cila shënon përmbylljen e hartimit dhe redaktimit shkencor, theksi u vu te kalimi në një etapë të re: redaktimi letrar dhe korrektimi gjuhësor. Ky hap i nevojshëm për të arritur nivelin e një vepre akademike të nivelit të lartë ka kërkuar një angazhim të thelluar për të siguruar saktësinë, përpikmërinë dhe koherencën e elementeve leksikografikë. Redaktorët dhe hartuesit diskutuan mbi kriteret dhe teknikat që do të përdoren për të unifikuar paraqitjen leksikografike dhe për të ndihmuar në përmirësimin e cilësisë gjuhësore të veprës.

Në këtë takim morën pjesë disa prej emrave më të njohur në fushën e gjuhësisë shqiptare, mes të cilëve Akad. Prof. Dr. Valter Memisha, bashkëdrejtues dhe zëvendëskryeredaktor, Prof. As. Dr. Anila Kananaj, koordinatore dhe hartuese e projektit, si dhe Prof. As. Dr. Teuta Toska, Prof. As. Dr. Rozana Rushiti, Dr. Resul Telhaj, Dr. Olger Brame dhe Dr. Engjëllushe Karaj, të cilët u angazhuan të sigurojnë që çdo hap i këtij projekti monumental të jetë në përputhje me standardet më të larta shkencore dhe gjuhësore. Ata ranë dakord që pas tri javësh do të zhvillohet një tjetër takim për të monitoruar progresin dhe për të diskutuar hapat e ardhshëm në këtë proces të rëndësishëm për ruajtjen dhe zhvillimin e gjuhës shqipe.

Ky përkushtim i akademikëve dhe ekspertëve tregon një angazhim të thellë për të përmbyllur një vepër që do të mbetet një burim i çmuar për gjuhën dhe kulturën shqiptare, duke pasqyruar pasurinë dhe bukurinë e saj në një formë të strukturuar dhe të qartë për brezat që do të vijnë./UBTNews/