Kuriozitete

​Studiuesit kanë krijuar një karrige me rrota që mund të kontrollohet nga mendimet

Rezultatet u publikuan në revistën iScience.

Published

3 years ago

on

Tetraplegjia, e njohur edhe si kuadriplegjia, ose humbja e funksionit motorik në të gjithë trupin nga qafa e poshtë, ndodh kur diçka, zakonisht një dëmtim traumatik, por jo gjithmonë, prish lidhjen midis trurit dhe sistemit nervor. Pa atë lidhje thelbësore me gjymtyrët, truri nuk mund t’u tregojë më gjymtyrëve se si të lëvizin, duke lënë pak ose aspak kontroll mbi atë që trupi bën ose nuk bën në çdo moment të caktuar.

Por studiuesit në Universitetin e Teksasit në Austin kanë zhvilluar një zgjidhje mjaft të pastër. Truri i një personi me tetraplegji mund të mos jetë në gjendje të komunikojë me këmbët e tij për t’i lëvizur ato, por së shpejti ai mund të jetë në gjendje të flasë drejtpërdrejt me karrigen e tij me rrota, raporton IFL Science.

“Karroca me rrota e kontrolluar nga mendja është një zgjidhje intriguese për asistencën e lëvizshmërisë që mund të aplikohet në paralizë të plotë”, thuhet në punimin e shkencëtarit që detajon rezultatet e arritura.

Dhe në një zhvillim të denjë për një blockbuster fantastiko-shkencor, ekipi ka bërë pikërisht këtë.

“Ne demonstruam me ndihmën e tre personave me dëmtim tetraplegjik të palcës kurrizore dhe treguam se ata mund të trajnohen për të përdorur një karrige me rrota joinvazive dhe për të kryer detyra komplekse lundrimi”, shpjegojnë autorët.

Kjo nuk është hera e parë që studiuesit kanë punuar në një ndihmë lëvizshmërie të bazuar në mendime, por ky version i ri ka disa përparësi ndaj paraardhësve të tij.

Shumica e projekteve të mëparshme, për shembull, ishin “të kufizuara në vlerësimin e një sesioni me përdorues të aftë”, theksojnë autorët, me ndërfaqet tru-makinë (BMI) që mbështeteshin në regjistrimin e përgjigjeve të përdoruesve ndaj stimujve.

Në të kundërt, këto karroca të kontrolluara nga mendja në fakt janë testuar nga njerëzit për të cilët janë krijuar. Ky është një avantazh i caktuar kur jeni duke hetuar përshtatshmërinë e një shpikjeje për një qëllim të caktuar dhe kur jeni duke u mbështetur në një kombinim të inteligjencës robotike dhe aktivitetit të trurit specifik për lëvizjen.

Dhe kjo e fundit është e rëndësishme, të paktën nëse doni të bëni ndonjë gjë tjetër ndërsa lëvizni në tele-karrocën tuaj futuriste: kjo do të thotë që përdoruesit mund të mendojnë për gjëra të tjera, ose të flasin, ose të mërziten ose lodhen.

Pra përdoruesit janë të trajnuar për të lëvizur karrigen duke imagjinuar lëvizjen e krahëve dhe këmbëve. Kjo mund të tingëllojë e çuditshme, sepse tetraplegjia në fakt e pengon atë që ta bëjë këtë, por mbani mend, nuk është sepse truri nuk po i dërgon këto mesazhe, është se ato humbasin gjatë rrugës.

Një pajisje që mund të lexonte aktivitetin e trurit, të themi një EEG e veshur si një kapak i pajisur me elektroda, mund t’i marrë ende ato sinjale dhe t’i dërgojë ato për t’u interpretuar si komanda lëvizjeje.

Shtojini kësaj një sërë sensorësh të bashkangjitur në karriget me rrota, plus softuer të shkëlqyeshëm që mund të përkthejë atë që ata shohin në informacion rreth mjedisit, një lloj sigurie kundër karrigeve me rrota që përpiqen të godasin një mur vetëm sepse përdoruesi mendoi “kthehu djathtas”. Ju keni një karrige me rrota plotësisht funksionale të kontrolluar nga mendja.

“Funksionon si të hipësh në kalë”, tha në një deklaratë Jose del R. Milan, një profesor në departamentin e inxhinierisë elektrike dhe kompjuterike që udhëhoqi projektin.

Ai e shpjegon kështu:

“Kalorësi mund t’i thotë kalit të kthehet majtas ose të kalojë nëpër portë. Por kali përfundimisht do të duhet të gjejë mënyrën optimale për të ekzekutuar ato komanda”.

Kur u pyetën nëse karroca të tilla do të dalin së shpejti në treg, shkencëtarët thonë se ka disa arsye për optimizëm.

Së pari, nuk kërkon procedura invazive, vetëm një kapak dhe një manual trajnimi, dhe falë një zhvillimi të fundit nga të njëjtat grupe kërkimore, ai përdor elektroda EEG që janë krijuar posaçërisht për t’u përdorur për një kohë të gjatë pa pasur nevojë të zëvendësohen. Për më tepër, karroca është testuar në një mjedis të rrëmujshëm dhe natyror, kështu që lëvizja në situata të jetës reale nuk duhet të jetë shumë e vështirë.

“Ne kemi treguar se njerëzit që në të vërtetë do të jenë përdoruesit përfundimtarë të këtyre llojeve të pajisjeve mund të lundrojnë në një mjedis natyror me ndihmën e një ndërfaqeje truri-makine”, shtoi Milan, i cili është gjithashtu profesor i neurologjisë në Universitet. të Teksasit në Austin.

Megjithatë, është e vetëkuptueshme se ky ishte një studim shumë i vogël: vetëm tre persona, njëri prej të cilëve nuk arriti të arrijë atë që autorët e quajnë “performancë të lartë lundrimi”. Të tre ishin pacientë me dëmtim të shtyllës kurrizore, gjë që kufizon përgjithësimin e rezultateve për këdo me një profil klinik të ndryshëm.

Rezultatet u publikuan në revistën iScience.

Related Topics:
Continue Reading

Kuriozitete

Zhytësi rus thyen rekordin botëror, 126 metra pa frymë

Published

2 days ago

on

October 3, 2025

By

Zhytësi rus Alexey Molchanov ka vendosur një rekord të ri botëror me një zhytje 126 metra pa frymë gjatë Kampionatit Botëror të zhytjes së lirë në Limassol, Qipro.

Ai arriti thellësinë ekstreme në detin Mesdhe duke përdorur vetëm një drite koke, dy pendë dhe një litari si udhërrëfyes, duke realizuar një arritje që konsiderohet ndër më sfidueset dhe më tekniket në botën e zhytjes së lirë.

Kjo kategori kërkon jo vetëm aftësi fizike dhe teknikë të lartë, por edhe kontroll të jashtëzakonshëm mbi frymëmarrjen dhe presionin e ujit në thellësi.

Molchanov theu rekordin e mëparshëm, të vendosur më 2024, kur ishte zhytur 125 metra duke mbajtur frymën për 4 minuta e 32 sekonda.

Kjo zhytje e re, 126 metra, shënon një moment historik në sportin e zhytjes së lirë dhe rrit standardet për të gjithë zhytësit profesionistë.

Ekspertët e zhytjes e përshkruajnë arritjen e Molchanov si një kombinim të jashtëzakonshëm të forcës, fokusit mendor dhe teknikës, duke e bërë atë një prej performancave më impresionuese në këtë sport ekstrem. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Shah Rukh Khan bëhet miliarder, mes yjeve më të pasur në botë

Published

3 days ago

on

October 2, 2025

By

Ylli i njohur i kinemasë indiane, Shah Rukh Khan, është futur zyrtarisht në klubin e miliarderëve.

Sipas listës më të fundit të Hurun India Rich List 2025, të cituar nga BBC, pasuria e aktorit 59-vjeçar është vlerësuar në 1.4 miliardë dollarë amerikanë.

Kjo e vendos atë në të njëjtën ligë me emra të mëdhenj të botës së famës si Arnold Schwarzenegger, Rihanna, Tiger Woods dhe Taylor Swift, pasuria e të cilëve vlerësohet nga revista Forbes rreth 1.6 miliardë dollarë.

Në listën e më të pasurve nga Bollywood figurojnë aktorja Juhi Chawla, aktorët Hrithik Roshan dhe Amitabh Bachchan, si dhe regjisori i njohur Karan Johar.

I njohur shpesh si “mbreti i romancës”, Khan ka kaluar mbi tri dekada në industrinë e filmit, ku përveç aktrimit ka ndërtuar edhe një perandori biznesi.

Ai është themelues dhe drejtues i kompanisë së produksionit Red Chillies Entertainment, si dhe bashkëpronar i ekipit të kriketit Knight Rider Sports – burimet kryesore që e kanë futur në rangun e miliarderëve.

Përveç këtyre, pasuria e tij rritet nga filmat, kontratat reklamuese dhe investimet në prona të paluajtshme në mbarë botën.

Sipas Anas Rahman Junaid, themelues i Hurun India, ngjitja e Khanit në këtë nivel pasurie reflekton transformimin ekonomik që po ndodh në Indi.  Ai e krahason këtë me zhvillimet në SHBA, ku miliarderët nuk vijnë më vetëm nga industria tradicionale apo bankingu, por edhe nga sporti, mediat dhe argëtimi – ashtu si Michael Jackson, LeBron James, Oprah Winfrey dhe Beyoncé.

Sipas Forbes, edhe pse shumë të famshëm arrijnë pasuri marramendëse, është ende e rrallë që ajo të kalojë në shifra dhjetëshifrore, pasi numri i miliarderëve të tillë mbetet i kufizuar në mbarë botën. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Sekretet e njerëzve me dorën e djathtë, ja tiparet magjike

Published

3 days ago

on

October 2, 2025

By

Në pamje të parë mund të duket se nuk ka ndryshim midis një personi që shkruan me dorën e djathtë dhe një personi me dorën e majtë, por kërkimet tregojnë se ekzistojnë dallime të rëndësishme, secila me avantazhet e veta.

Ja disa arsye të pazakonta dhe interesante pse partnerët me dorën e djathtë mund të kenë disa “truke ekstra” nën mëngë.

E rëndësishme është të mbani mend se marrëdhëniet e forta ndërtohen mbi lidhje të vërteta, vlera të përbashkëta e respekt reciprok.

6 tipare të veçanta të njerëzve me dorën e djathtë:

Fitojnë më shumë para

Sipas një studimi të vitit 2012, mëngjarashët fitojnë 10–12% më pak se djathtakët. Kjo lidhet me punët më fizike që ata ushtrojnë. Sot, ambicia e aftësitë janë më të rëndësishme se dora që përdoret, por statistikat tregojnë një avantazh të vogël financiar për djathtakët.

Kanë kujtesë më të mirë

Partnerët me dorën e djathtë kanë më shumë gjasa të mbajnë mend datat e rëndësishme, vendet që doni të vizitoni, apo edhe ku keni lënë çelësat. Edhe pse kujtesa ndryshon nga personi te personi, studimet sugjerojnë një avantazh të lehtë për djathtakët.

Janë më pak të frikësuar

Mëngjarashët mund të jenë më të ndjeshëm ndaj frikës e stresit emocional, ndërsa djathtakët duken më të qëndrueshëm dhe më pak të ndikuar nga situatat frikësuese.

Janë të qetë dhe të arsyeshëm

Në situata stresuese, partnerët me dorën e djathtë tregojnë qetësi dhe vetëkontroll më të mirë. Kjo lidhet me mënyrën se si hemisferat e trurit komunikojnë dhe përpunojnë emocionet.

Pinë më pak alkool

Djathtakët kanë tendencë të konsumojnë më pak alkool sesa mëngjarashët. Nëse preferoni netë të qeta e aktivitetet pa shumë ekses, një partner me dorën e djathtë mund të jetë më i përshtatshëm.

Janë më pak të predispozuar ndaj çrregullimeve mendore

Mëngjarashët kanë probabilitet më të lartë të zhvillimit të disa sëmundjeve mendore, përfshirë skizofreninë, depresionin e çrregullimet bipolare. Rreth 10% e popullsisë amerikane është mëngjarashe, por një përqindje më e madhe e personave me çrregullime mendore janë mëngjarashë, duke treguar një lidhje statistike të rëndësishme. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Njihuni me 2-vjeçaren që mori titullin e perëndeshës në Nepal

Published

3 days ago

on

October 2, 2025

By

Një vajzë dyvjeçare u zgjodh perëndesha e Nepalit dhe u bart nga familja e saj drejt një tempulli gjatë festivalit hindu.

Aryatara Shakya u emërua “Kumari”, ose perëndesha virgjër, duke zëvendësuar vajzën që mbante këtë titull, e cila kishte arritur pubertetin.

Ky titull i veçantë jepet zakonisht vajzave nga klani Shakya dhe respektohet si nga hindutë, ashtu edhe nga budistët.

Vajzat që zgjidhen kanë moshën 2-4 vjeç duhet të plotësojnë disa kriterë: lëkurë, sy dhe dhëmbë të përsosur, të mos kenë frikë nga errësira.

Festivalet dhe riti

Zgjat 15 ditë e simbolizon fitoren e të mirës mbi të keqen. Gjatë këtyre ditëve, shkollat dhe zyrat mbyllen dhe besimtarët qëndrojnë në radhë për të prekur këmbët e vajzës, duke i dhuruar lule dhe para.

Jeta e perëndeshës

Vajzat që mbajnë titullin e perëndeshës jetojnë një jetë të izoluar. Atyre u caktohet me kë të luajnë e lejohen të dalin jashtë disa herë në vit për festivale. Ish-perëndeshat përballen me vështirësi për t’u përshtatur pas pubertetit. Burrat që martohen me një ish-perëndeshë nuk jetojnë gjatë, ndaj shumë prej këtyre grave nuk martohen.

Traditat kanë pësuar ndryshime gjatë viteve. Sot, vajza perëndeshë lejohet të ndjekë edukim me një mësues privat, dhe pallati i saj është i pajisur edhe me televizor. Qeveria ofron gjithashtu një pension mujor për ish-perëndeshat. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara