Published
4 years agoon
By
Betim GashiAfazia është një gjendje që ndikon në aftësinë për të komunikuar, për të folur, për të shkruar ose për të kuptuar një fjalë të folur ose të shkruar. Ajo shkaktohet nga lëndime të ndryshme të trurit, si rezultat i një goditjeje, dëmtimi, tumori në tru, sëmundje si çmenduria ose për shkak të një infeksioni.
Sëmundja mund të zhvillohet gradualisht me kalimin e viteve dhe ndonjëherë mund të shfaqet krejt papritur si një episod i përkohshëm i shkaktuar nga një migrenë ose konvulsione.
Afazia mund të prekë njerëzit e të dy gjinive dhe të gjitha moshave, megjithëse është më e zakonshme te të moshuarit, veçanërisht ata që kanë pasur një goditje në tru.
Një person që ka afazi do të ketë vështirësi në gjetjen e fjalës së duhur dhe simptoma të tjera janë:
· Shqiptimi i fjalive të paplota
· Hartimi i fjalive që nuk kanë shumë kuptim
· Përdorimi i fjalëve të trilluara në të folur dhe në të shkruar
· Moskuptimi i njerëzve të tjerë
· Shqiptimi i gabuar i fjalëve ose i fjalive
· Shkrimi i fjalive që nuk kanë kuptim
· Probleme me leximin ose përdorimin e numrave
Ekzistojnë dy lloje kryesore të afazisë. Afazia shqisore ose Wernicke është paaftësia për të njohur fjalët ose fjalitë e folura. Mund të jetë gjithashtu e pranishme pamundësia për të lexuar fjalët në letër. Njerëzit me këtë afazi më shpesh flasin me fjali të gjata që nuk kanë kuptim, shtojnë fjalë të panevojshme dhe të trilluara dhe nuk janë të vetëdijshëm që njerëzit e tjerë nuk i kuptojnë ato.
Ndërsa afazia motorike ka të bëjë me pamundësinë për të gjetur fjalët e duhura në të folur dhe përdorimin e fjalive të shkurtra. Përveç kësaj, këta persona mund të kenë probleme me disgrafinë dhe leximin me zë të lartë, si dhe mund të ndodhë paralizë e anës së djathtë të trupit ose dobësi në krahë dhe këmbë në atë anë. Megjithatë, njerëzit me afazi motorike i kuptojnë fjalët e thëna dhe të shkruara dhe kuptojnë se kanë një problem, i cili shpesh i frustron.
Ekzistojnë disa lloje të tjera të afazisë, si afazia globale, transkortikale (motorike, shqisore ose e përzier), përçuese dhe amnestike.
Për të diagnostikuar afazinë, duhet të kryhen disa teste si CT e kokës ose imazhe me rezonancë magnetike.
Si trajtohet afazia?
Pasi të jetë përcaktuar shkaku i problemit dhe lloji i afazisë, personi do të duhet të punojë me një ekspert për defektet e të folurit. Është e nevojshme të fillohet terapia sa më shpejt të jetë e mundur. Një shumëllojshmëri ushtrimesh të të folurit, leximit dhe shkrimit, si dhe disa aplikacione celulare mund të ndihmojnë.
Është jashtëzakonisht e rëndësishme që personat me afazi të komunikojnë sa më shumë, pavarësisht nga mangësitë e tyre dhe të shoqërohen me të tjerët. Mbështetja e familjes është po aq e rëndësishme.
Progresi në vetvete do të varet nga ashpërsia e dëmtimit ose sëmundjes së trurit, mosha e personit dhe shkalla e dëmtimit të të folurit. Barnat që mund të kenë një efekt pozitiv në neurotransmetuesit kimikë në tru po hetohen gjithashtu.
Shëndet
Si të flini mjaftueshëm gjatë shtatzënisë?
Published
1 day agoon
November 14, 2025By
UBT News
Nevoja për gjumë në shtatzëni fillon të bëhet e dukshme pas rezultatit pozitiv të testit. Nëse ndiheni e lodhur gjatë ditës duhet të dëgjoni sinjalet e trupit tuaj dhe të shkoni të pushoni.
Gjatë shtatzënisë ka edhe shumë gra që vuajnë nga pagjumësia si një faktor natyral, ndërsa të tjera nuk munden të flenë si pasojë e angazhimeve të tyre në familje apo punë.
Për sa orë gjumë ka nevojë një grua shtatzënë?
Në shtatzëni trupi nuk ka nevojë për 2-fish kalori apo 2-fish gjumë. Në realitet kush mund të flinte 16 orë pa ndërprerje?
Gjëja më korrekte është t’i jepni mundësinë trupit të rikuperojë energjitë e humbura, për një mirëqënie të përgjithshme. Që ta bëni këtë do të ishin të mjaftueshme rreth 10 orë gjumë.
Po nëse gruaja ka disa shqetësime?
Zakonisht gruaja nuk mund të flejë si pasojë e krampeve, që luftohen duke konsumuar ushqime të pasura me magnez dhe kalium si: kikirikët, bananet, kajsitë e thata dhe peshku.
Mund të vuani edhe nga mpirja e duarve (ndjesia sikur janë bërë duart e “miza”). Në këtë rast duhet të hapni dhe mbyllni grushtat ose vendosni duart në ujë të ngrohtë dhe të ftohtë, pra duke i alternuar. Këto veprime bëhen para gjumit.
Gërhitja dhe mpirja e këmbëve
Këto janë dy shqetësime tjera që shfaqen tek gruaja dhe që largohen disa ditë pas lindjes, mund të lehtësoni simptomat duke ndryshuar pozicionin e gjumit. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Ushqimet që duhen shmangur pas të 30-ave!
Published
2 days agoon
November 14, 2025By
UBT News
Ushqimi i tepërt shkakton sëmundje në çdo moshë, por pasi të kalojmë të 30-tat trupat tanë bëhen në mënyrë progresive më pak të aftë për të toleruar ushqimin jo të shëndetshëm.
Do të ishte mirë të kujdeseshim që tani për këtë. Këto janë ushqimet që duhet të ndaloni së ngrëni pas të 30-tave.
– Kosi me fruta: Ne blejmë kos me fruta në supermarket si zgjidhje të lehtë dhe të shëndetshme por kanë sasi sheqeri të tepruar.
Më shumë sheqer se sa duhet të hamë në një ditë të tërë
Soja: Këtu është një tjetër përbërës që është menduar të jetë i shëndetshëm, por nuk është më mirë se mishi që po përpiqeni të zëvendësoni.
Ne thjesht nuk e dimë efektet afatgjata të kësaj. Në afat të shkurtër, soja mund të ndërhyjë në funksionin e tiroides. Një tjetër problem i sojës është që imiton estrogjenin në trup. Për këtë arsye soja sidomos nuk duhet t’u jepet fëmijëve që janë ende në rritje.
Peshqit e kultivuar: Për fat të keq, deri në 70% të peshkut që do të gjeni në treg është peshk i kultivuar. Ata ushqehen me një dietë plot me antibiotikë, si dhe me ushqime të ngjyrosur që i bën të duken më të shëndetshme.
– Bukë e bardhë: Kur ishit fëmijë, buka e bardhë ishte i vetmi lloj që ju pëlqente. Por, jeni një i rritur, e buka është në thelb pa veti ushqyese. Substancat që i japin asaj bardhësinë nuk mban asnjë nga vitaminat dhe mineralet e pranishme që janë në grurë. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Si ta kuptoni nëse keni mungesë të vitaminës D?
Published
2 days agoon
November 14, 2025By
UBT News
Trupi ka nevojë për vitaminën D për të mbajtur kockat të forta dhe të shëndetshme.
Vitamina ndihmon në përthithjen e kalciumit, luan rol të rëndësishëm në rritjen dhe zhvillimin e qelizave, redukton rreziqet e inflamacionit.
Kur vitamina D mungon, trupi jep disa sinjale të dukshme:
Djersit më shumë seç duhet
Edhe gjatë dimrit, djersitja e tepërt lidhet me mungesën e vitaminës D. Kjo ndodh sepse trupi përpiqet të rregullojë temperaturën, edhe pse ambienti nuk është i nxehtë.
Ndihesh i/e lodhur pa arsye
Mungesa e vitaminës shkakton lodhje, edhe kur ke fjetur mjaftueshëm. Studimet tregojnë se kjo mungesë shkakton edhe marrje mendsh.
Ndihesh i/e trishtuar
Vitamina D luan rol në disa funksione të trurit dhe ndikon në hormonet e lumturisë, si dopamina dhe serotonina. Mungesa e saj lidhet shpesh me depresionin dhe ndjenjat e trishtimit.
Dhimbje në kocka dhe muskuj
Personat me artrit ose dhimbje të kyçeve kanë nivel të ulët të vitaminës D. Nëse ke përjetuar dhimbje të vazhdueshme në muskuj ose kocka, mund të jetë momenti të kontrollosh nivelin e kësaj vitamine.
Si të furnizosh trupin me vitaminë D?
Ekspozimi në diell: Kërkohet për prodhimin natyral të vitaminës, por përdor kremin me SPF për mbrojtje nga rrezet e dëmshme.
Ushqimet e pasura me vitaminë D: Salmon, sardele, ton, vezë, djathë, kërpudha, qumësht, kos, drithëra dhe lëng portokalli.
Suplemente: Vitamina D mund të merret edhe përmes medikamenteve specifike, gjithmonë pas konsultimit me mjekun.
Furnizimi i rregullt me vitaminë D ndihmon trupin të funksionojë në mënyrë optimale, duke mbështetur shëndetin e kockave, energjinë, humorin dhe imunitetin. /A.Z.UBT News/
Shëndet
Marramendja e papritur mund të jetë shenjë e goditjes në tru!
Published
3 days agoon
November 13, 2025By
UBT News
Truri reagon ndaj mungesës së oksigjenit me shenja të imta, shpesh të ngatërruara me lodhje ose stres. Njohja e tyre në kohë mund të parandalojë dëmtimin e përhershëm të qelizave nervore.
Marramendja, e shoqëruar me ndjenja si humbje ekuilibri, përzierje ose ndjesi se gjithçka rrotullohet, mund të jetë pasojë e dëmtimit të trungut të trurit ose të trurit të vogël, pjesë përgjegjëse për koordinimin e lëvizjeve dhe stabilitetin trupor.
Kur marramendja është shenjë alarmi
Marramendja qendrore që shoqëron goditjen në tru zgjat më shumë se 20 minuta deri 24 orë e shoqërohet me simptoma tjera, si:
Shikim të dyfishtë ose humbje të shikimit
Dobësi ose mpirje në njërën anë të trupit
Vështirësi në të folur
Paqëndrueshmëri gjatë ecjes
Dhimbje koke e fortë dhe konfuzion
Ky lloj marramendjeje ndryshon nga ai i shkaktuar nga çrregullime të veshit ose nga sulmet ishemike kalimtare (TIA), që zgjatin më pak dhe nuk lënë dëmtime të përhershme.
Faktorët e rrezikut
Presioni i lartë i gjakut, diabeti, nivelet e larta të yndyrave e duhanpirja rrisin rrezikun. Marramendja e papritur që pengon ecjen kërkon vlerësim urgjent mjekësor, pasi diagnostikimi i shpejtë mund të shpëtojë jetën dhe të parandalojë dëmtimet e përhershme.
Në çdo rast, çdo minut është e çmuar. Njohja e shenjave të goditjes në tru dhe reagimi i shpejtë rrit shanset për shërim. /A.Z/UBT News/
Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, nderohet me titullin e lartë “Doctor Honoris Causa” në Tiranë
Sonte në UBT TV: Podcast me Profesorin Ibush Luzha
Si të flini mjaftueshëm gjatë shtatzënisë?
Mikrorobotët që mund të parandalojnë goditjen në tru
UEFA cakton gjyqtarët e ndeshjes Slloveni – Kosovë
Ushqimet që duhen shmangur pas të 30-ave!
Sa ka fituar Maluma nga muzika, marka dhe bizneset e tij?
OSHP konfirmon shkeljet për kontratën “Shërbime me ushqim për nevojat e Policisë së Kosovës”
Hetimet për atentatin në Rinas, zbulohet arsenal armësh në Fushë-Krujë
Të kërkuara
-
Lajmet3 months agoProfesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Aktualitet3 weeks agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni2 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Vendi2 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
