Shëndeti

​Si i ruan truri kujtimet?

Përgjigja më e thjeshtë është se truri i njeriut riformohet me çdo kujtim të ri.

Published

on

Kujtesa është një nga blloqet ndërtuese të trurit. Mund të na ndihmojë të jemi të sigurt – ndezësi i kuq i sobës është i nxehtë, mos e prekni! — dhe formon bazën e identiteteve dhe narrativave tona për jetën tonë.

Përgjigja më e thjeshtë është se truri i njeriut riformohet me çdo kujtim të ri. Kjo ndodh përmes veprimeve të sinapseve, ose boshllëqeve të vogla midis qelizave të trurit.

Qelizat e trurit ose neuronet, komunikojnë me njëra-tjetrën përmes një sistemi elektrokimik elegant.

Një ndryshim në ngarkesën elektrike të një qelize shkakton lirimin e kimikateve të quajtura neurotransmetues nëpër sinapse.

Neurotransmetuesit më pas merren nga neuroni në anën tjetër të hendekut, ku ato shkaktojnë ndryshime elektrike në atë qelizë.

“Kujtimet janë të koduara në qarqe dhe sinapset janë vetëm një mjet për të gërmuar këto qarqe”, tha Don Arnold, një neuroshkencëtar pranë Universitetit të Kalifornisë Jugore.

“Kjo është ajo që ndryshon në tru kur krijohet një kujtesë, ju keni këtë qark të ri që kodon kujtesën”.

Kur një neuron vazhdimisht stimulon një tjetër, lidhja e tyre forcohet, që do të thotë se bëhet më e lehtë që të stimulojnë njëri-tjetrin me kalimin e kohës. Kur ata rrallë komunikojnë, lidhja e tyre dobësohet dhe ndonjëherë ata ndalojnë së komunikuari.

Kujtimet njerëzore ruhen në disa zona të trurit. Më i rëndësishmi është hipokampusi. Këto rajone të çiftuara janë të rëndësishme për formimin fillestar të memories dhe luajnë një rol kyç në transferimin e kujtimeve nga ruajtja afatshkurtër në ruajtjen afatgjatë.

Kujtesa afatshkurtër zgjat vetëm 20 ose 30 sekonda përpara se të zhduket. Për shembull, mund të mbani mend një numër të ri telefoni për kohën që duhet për ta thirrur, por nëse nuk e përsëritni numrin vazhdimisht, qarqet nervore që formuan atë memorie afatshkurtër do të ndalojnë së aktivizuari së bashku dhe kujtesa do të zbehet.

Amygdala, një zonë në formë bajame të trurit të njeriut që ndihmon në përpunimin e emocioneve të tilla si frika, gjithashtu luan një rol në kujtesë.

Në një studim të botuar në revistën Proceedings of the National Academy of Sciences, Arnold dhe kolegët studiues zbuluan se kur peshqit mësuan të lidhnin dritën me një ndjesi të dhimbshme, ata zhvilluan sinapse të reja në një pjesë të trurit të quajtur pallium dhe humbën sinapset në një pjesë tjetër të palliumit.

Paliumi është i ngjashëm me amigdalën, dhe pjesa e palliumit të peshkut ku sinapset e forcuara në studim është plot me neurone të përfshirë në përpunimin e stimujve të dhimbshëm, ndërsa peshku humbi sinapset midis neuroneve që përpunojnë stimuj pozitivë ose neutralë, tha Arnold.

Emocioni është një komponent i rëndësishëm i krijimit të kujtesës, tha Avishek Adhikari, një neuroshkencëtar pranë Universitetit të Kalifornisë, Los Anxhelos.

Si situatat emocionale pozitive ashtu edhe ato negative mbahen mend më mirë se ngjarjet neutrale, me gjasë për arsye mbijetese: Ndoshta është e rëndësishme të mbani mend gjërat që ishin ose shumë të mira për ju ose shumë të këqija.

Truri lëshon përqendrime më të larta të disa neurotransmetuesve në skenarë me emocione të larta, tha Adhikari për Live Science, dhe prania e këtyre neurotransmetuesve mund të forcojë qarqet e kujtesës në hipokampus.

Rajone të tjera të përfshira në kujtesë janë ganglia bazale dhe tru i vogël, të cilat trajtojnë kujtesën motorike të nevojshme për të luajtur, për shembull, një pjesë të pianos dhe korteksi paraballor, i cili ndihmon me “memorien e punës”, e cila përfshihet kur ju duhet të mbani informacion mjaft gjatë, për shembull kur zgjidh një problem matematikor, sipas Universitetit të Queensland.

Paraqitja fizike e një kujtese, e njohur si një engram, përbëhet nga një rrjet neuronesh që aktivizohen së bashku. Ky engram ndodhet në një hipokampus të miut.

Formimi i neuroneve të reja gjithashtu luan një rol të rëndësishëm në ruajtjen e kujtesës, madje edhe në trurin e të rriturve.

Shkencëtarët mendonin se truri ndaloi së prodhuari neurone të reja pas adoleshencës, por kërkimet në dy dekadat e fundit kanë treguar se jo vetëm truri i të rriturve bën neurone të reja, por këto neurone janë çelësi për të mësuarit dhe kujtesën.

Një studim i vitit 2019 në revistën Cell Stem Cell zbuloi se hipokampusi vazhdon të gjenerojë neurone të reja edhe te njerëzit që janë në të 80-at dhe 90-at e tyre.

Ndryshe, të kuptuarit se si funksionon kujtesa është e rëndësishme për të ecur drejt trajtimit të sëmundjeve si Alzheimer, i cili shkakton humbje të kujtesës. Kuptimi i disa nga veçoritë e kujtesës mund të ndihmojë gjithashtu në përmirësimin e kujtesës. 

Shëndeti

Formula që ju llogarit sa orë duhet të flini

Published

on

Për shumë njerëz, koha e zgjimit është e njëjtë, por koha e fjetjes ndryshon në varësi të jetës sociale, orarit të punës ose detyrimeve familjare.

Dhe nëse e dini se keni nevojë për një sasi specifike gjumi, thjesht duhet të kuptoni se në cilën orë duhet të shkoni në shtrat.

Për sa gjumë keni nevojë?

Një i porsalindur : 14 deri në 17 orë;

Një fëmijë nga mosha 5 vjeç – 12 vjeç: 10 deri në 13 orë;

Një adoleshent: 8 deri në 10 orë;

Një i rritur: 7 deri në 9 orë;

Një i moshuar: 7 deri në 8 orë.

Kjo mund të jetë e ndryshme për çdo individ, pasi nevojat e trupit ndryshojnë nga një njeri tek tjetri.

Si të llogarisni sa orë duhet të flini?

Për të llogaritur se sa orë duhet të flini, ju duhet të bazoheni në:

– kohën tuaj të zgjimit;

– plotësimin e pesë ose gjashtë cikleve 90-minutëshe të gjumit.

Nëse synoni të flini nga 7-9 orë, ju nevojiten 5-6 cikle 90-minutëshe. P.sh, nëse duhet të zgjoheni në orën 6 të mëngjesit, për 7 orë gjumë, ju duhet të flini rreth orës 10 të mbrëmjes.

Nëse ju duhet të zgjoheni në orën 7 të mëngjesit, për 7 orë gjumë, ju duhet të flini rreth orës 11 të mbrëmjes.

Shenjat që tregojnë se nuk po flini mjaftueshëm:

– përgjumje gjatë ditës;

– jeni të irrituar;

– jeni më pak produktiv dhe i fokusuar;

– oreksi më i madh;

– gjykimi dhe vendimmarrja juaj është e dobët;

– keni rrathë të errët poshtë syve.

Këshilla për një gjumë më të mirë:

Ushtrohuni rregullisht gjatë ditës dhe jo para se të flini, sepse kjo ndërpret ciklin e gjumit, ekspozimi në diell mund të ndihmojë në ruajtjen e ritmit cirkadian të trupit tuaj, që ndikon në ciklin e gjumit dhe zgjimi.

Mundohuni të mos bëni flini pasditeve vonë.
Mundohuni të zgjoheni në të njëjtën orë çdo ditë.
Kufizoni alkoolin, kafeinën dhe nikotinën në mbrëmje.
Fikni pajisjet elektronike 30 minuta para gjumit. Drita stimulon trurin tuaj e ta bëjë më të vështirë të bini në gjumë.

Krijoni një rutinë relaksuese para gjumit, si të bëni një banjë të ngrohtë, të dëgjoni muzikë qetësuese ose të lexoni një libër.

Continue Reading

Shëndeti

Pija që shëron mbi 50 sëmundje

Published

on

Me këtë pije magjike, ju mund të shijoni shumë përfitime shëndetësore.

Mund të jetë aq e fuqishme sa të ndihmoj në trajtimin e çmendurisë e madje edhe kancerit.

Këto të dhëna janë gjetur në shumë studime.

Pija ka prejardhjen nga India.

Përbërësit:

½ e lugës së gjellës xhenxhefil

½ e lugës së gjellës kanellë

1/6 e lugës së gjellës shafran të Indisë

½ e filxhanit të çajit qumësht

Pak mjaltë.

Përgatitja

Përzieni të gjithë përbërësit së bashku dhe shtojini ½ e një litri ujë të vluar. Qumështi i nxehtë gjithashtu duhet t’i hidhet tani.

Continue Reading

Shëndeti

Qëndroni larg nga antibiotikët, këto vitamina funksionojnë njësoj

Published

on

Kur përballemi me sëmundje të ndryshme të shkaktuara nga bakteret, antibiotikët janë të parët që na rekomandohen nga mjeku.

Përdorimi i antibiotikëve nisi në vitin 1940, si një mënyrë efikase në trajtimin e infeksioneve dhe sëmundjeve. Megjithatë, me kalimin e viteve, shumë baktere po bëhen rezistente ndaj medikamenteve.

Ka shumë vitamina, të cilat jo vetëm që luftojnë bakteret me efikasitet por edhe forcojnë imunitetin. Ato parandalojnë sëmundjet dhe i bëjnë ato më kohëshkurtra. Por kjo nuk do të thotë që të veproni me kokën tuaj.

Konsultohuni me një mjek që të siguroheni se këto suplementë nuk ndërveprojnë me medikamentet me të cilat po kuroheni.

Vitamina C – Shkurton kohëzgjatjen e sëmundjes, forcon sistemin imunitar, shërben si antioksidant kundër radikaleve të lira. Radikalet e lira ushqehen me qelizat e mira dhe rrisin rrezikun e sëmundjeve të ndryshme.

Ushqimet ku mund ta gjeni: Specat e kuq, specat jeshilë, kivit, portokallet dhe agrumet, luleshtrydhet, brokoli dhe domatet.

Sa ju nevojitet:

• Meshkujt: 90 miligramë në ditë
• Femrat 75 miligramë në ditë, (përveç femrave shtatzënë dhe nënave që ushqejnë me gji, të cilat duhet të konsultohen me mjekun)
• Femrat shtatzënë: mesatarisht 85 miligramë në ditë
• Nënat që ushqejnë fëmijët me gji: 120 miligramë në ditë
• Duhanpirësit: 35 miligramë më shumë se doza e rekomanduar më lart.

Vitamina D – Ndihmon organizmin të përthithë kalçiumin më shpejt. Kjo vitaminë e fuqishme rregullon funksionimin e sistemit imunitar dhe rrit vigjilencën e tij. Sasitë e përshtatshme të vitaminës D parandalojnë rritjen dhe shpërndarjen e baktereve që ju sëmurin.

Një njeri ka nevojë për 15 mikrogramë vitaminë D në ditë.

Ushqimet ku mund ta gjeni: Vaji i mëlçisë së peshkut, vaji i peshkut, produktet e pasuruara të bulmetit, drithërat e pasuruar.

Vitamina E – Luan rolin e antioksidantëve në organizëm, shërben si antibiotik kundër radikaleve, Nëse keni nivele të ulëta të vitaminës E, sistemi imunitar është dobësuar, një shënjestër e lehtë për sëmundjet.  Doza e rekomanduar ditore e vitaminës E është 15 miligramë.

Ushqimet ku mund ta gjeni: Drithërat e pasuruar, farat e lulediellit, bajamet, gjalpi i kikirikut.

Përpiquni të merrni sa më shumë vitamina nëpërmjet ushqimeve dhe suplementëve që të kapërceni me sukses gripin. /UBT News/

 

 

Continue Reading

Shëndeti

Vitamina C ul rrezikun e prekjes nga sëmundjet e zemrës

Published

on

Limoni përmban një sasi të madhe të vitaminës C, e cila është shumë e dobishme për trupin tonë. Madje sipas ‘Healthline’ në një limon gjenden 31 mg vitaminë C.

Disa studime kanë treguar se konsumi jo vetëm i limonit, por edhe i shumë frutave që janë të pasura me vitaminën C, çojnë në zvogëlimin e rrezikut të prekjes nga sëmundjet e zemrës.

Veç vitaminës C te limoni gjejmë edhe fibra, të cilat e ndihmojnë shumë shëndetin tonë, e sidomos zemrën.

Për këtë arsye është mjaft i këshillueshëm konsumi i limonit dhe i produkteve të tjera që përmbajnë vitaminën C.

Continue Reading

Të kërkuara