Lajmet
Pse Guri i Rozetës ka tri lloje shkrimesh?
Arsyeja pse guri ka tri gjuhë shkrimesh rrjedh nga trashëgimia e një prej gjeneralëve të Aleksandrit të Madh.
Published
3 years agoon
By
Betim GashiGuri i famshëm i Rozetës është një pllakë graniti i zi i mbishkruar me tri tekste të lashta – dy egjiptiane dhe një greke. Ai përfundimisht i ndihmoi studiuesit të deshifronin hieroglifët e lashtë egjiptianë, kuptimi i të cilëve u kishte shpëtuar historianëve për shekuj. Por pse shkruesit e lashtë përfshinin në radhë të parë tri lloje të ndryshme shkrimi ose shkrimesh mbi këtë gur ikonik?
Arsyeja pse guri ka tri gjuhë shkrimesh rrjedh nga trashëgimia e një prej gjeneralëve të Aleksandrit të Madh. Teksti grek mbi gur lidhet me dinastinë e Egjiptit Ptolemeik, i themeluar nga Ptolemeu I Soter, një gjeneral maqedonas i Aleksandrit që fliste greqisht, sipas Live Science.
Aleksandri pushtoi Egjiptin në vitin 332 p.e.s. dhe Ptolomy I Soter mori kontrollin e vendit nëntë vjet më vonë pas vdekjes së Aleksandrit. Kleopatra, e cila vdiq në vitin 30 p.e.s., ishte sundimtari i fundit aktiv i linjës Ptolemaike.
Guri nuk lidhet me Ptolemeun I Soter, por me pasardhësin e tij Ptolemeu V Epifan, priftërinjtë e të cilit kishin mesazhin e gdhendur të përbërë në tri shkrime të ndryshme që secili luajti role të rëndësishme shoqërore gjatë dinastisë Ptolemeu.
Sipas Muzeut Britanik, një ekspeditë ushtarake franceze, e cila ishte pjesë e pushtimit të Napoleonit në Egjipt, zbuloi Gurin e Rozetës në vitin 1799 gjatë ndërtimit të një fortese në qytetin Rashid. Rosetta është emri francez për Rashid, sipas Oxford University Press.
Megjithatë, guri nuk është i plotë; është një pjesë e thyer e një pllake më të madhe. Por edhe pse i mungon një pjesë e madhe e hieroglifëve nga pjesa e sipërme e humbur prej kohësh, guri ka të njëjtin mesazh të gdhendur në të në tri lloje të ndryshme shkrimi – greqishtja e lashtë; hieroglifët egjiptianë; dhe shkrimi demotik egjiptian – një shkrim kursiv që egjiptianët përdorën midis shekullit të shtatë p.e.s. dhe shekulli i pestë pas Krishtit, sipas Britannica.
Shkrimi demotik egjiptian u përdor për “gjuhën bashkëkohore të përdorur në fjalimin e përditshëm si dhe në dokumentet administrative”, tha për Live Science Foy Scalf, kreu i arkivave kërkimore dhe një bashkëpunëtor kërkimor pranë Institutit Oriental të Universitetit të Çikagos.
“Në të kundërt, “gramatika e seksionit hieroglifik imiton gjuhën e mesme egjiptiane”, faza e gjuhës egjiptiane e lidhur me periudhën e Mbretërisë së Mesme të Egjiptit, e cila shtrihej rreth vitit 2044 p.e.s. deri në vitin 1650 p.e.s.”, shpjegoi ai.
“Në periudhën e Ptolemeut, egjiptiania e mesme përdorej shpesh për mbishkrime shumë formale, pasi shkruesit egjiptianë e konsideronin atë një version klasik të gjuhës së tyre, imitimi i të cilit i shtonte autoritetin tekstit“.
Greqishtja e lashtë u bë e përdorur gjerësisht në Egjiptin e lashtë në mesin e klasës së arsimuar gjatë dinastisë Ptolemeu, dhe kishte studiues modernë që ende e kuptonin atë në kohën e zbulimit të Gurit të Rozetës. Si i tillë, guri i ndihmoi studiuesit të deshifrojnë hieroglifët egjiptianë dhe shkrimin demotik, të cilët janë dy shkrime të ndryshme për një gjuhë, sipas Qendrës Amerikane të Kërkimeve në Egjipt.
Përdorimi i hieroglifëve filloi të shuhej pasi romakët morën Egjiptin në vitin 30 p.e.s., me shkrimin e fundit të njohur egjiptian hieroglif që u shfaq në shekullin e katërt pas Krishtit, vuri në dukje Britannica.
Mesazhi mbi Gurin e Rosetës ka të ngjarë të jetë shkruar nga një këshill priftërinjsh në qytetin egjiptian të Memfis, një kryeqytet i lashtë rreth 25 kilometra në jug të Kajros, sipas Britannica.
Priftërinjtë gdhendën gurin në vitin 196 p.e.s., gjatë vitit të nëntë të mbretërimit të Ptolemeut V Epifan (jetoi nga viti 210 p.e.s. deri në vitin 180 p.e.s.), i cili trashëgoi fronin në moshën 5-vjeçare dhe u kurorëzua zyrtarisht në moshën 13-vjeçare. Ai festoi kurorëzimin e tij si sundimtar i Egjiptit.
“Mbishkrimi i dekretit mbi gurët e vendosur në të gjithë Egjiptin ndoqi një model të mëparshëm për shpalljet zyrtare. “Dekrete të ngjashme tre gjuhësh ishin shpallur më parë, të tilla si ato nga Ptolemeu IV Philopator pas betejës së Rafias në vitin 217 p.e.s., dhe nga Ptolemeu III Euergetes në Dekretin e Canopus të vitit 238 p.e.s.”, tha Scalf.
“Kështu, ndërsa një dekret i tillë nuk ishte domosdo një çështje standarde, ai ndoqi një precedent të përcaktuar mirë”, shtoi ai.
Konteksti në të cilin u shkrua dekreti hedh dritë mbi arsyen pse ai ishte shkruar në tre shkrime të ndryshme, tha Scalf. Kur priftërinjtë u mblodhën në Memfis për të gdhendur gurin, situata politike në Egjipt ishte e ndërlikuar.
“Ptolemeu V Epifan ishte vetëm një fëmijë i vogël kur babai i tij Ptolemeu IV Philopator vdiq në vitin 204 p.e.s., duke e lënë perandorinë egjiptiane të drejtohej nga regjentë. Tranzicioni i pushtetit erdhi në një moment fatkeq për administratën mbretërore”, tha Scalf.
Perandoria Seleucid e Azisë Perëndimore – e themeluar nga gjenerali maqedonas Seleucus I Nicator në 312 p.e.s. — përfitoi nga vakumi i fuqisë pas vdekjes së Ptolemeut IV Philopator dhe pushtoi zonat në bregun perëndimor të Mesdheut për të minuar kontrollin e Ptolemeut atje, vuri në dukje Scalf. Në të njëjtën kohë, Egjipti po përballej me një revoltë të madhe të grupeve vendase që kishte filluar vonë në mbretërimin e Ptolemeut IV Philopator.
Duke pasur parasysh politikën komplekse me të cilën u përball Ptolemeu V Epifan, asambleja e priftërinjve në Memfis për kurorëzimin e tij ka të ngjarë të ishte e pasur me disa shtresa kuptimi.
“Memfis ishte kryeqyteti tradicional i perandorisë faraonike, dhe kështu një kurorëzimi atje kishte vlerë simbolike për mbretin dhe oborrin e tij”, tha Scalf.
“Mbledhja për kurorëzimin në Memfis ka të ngjarë të shërbejë si një lidhje e rëndësishme me të kaluarën, një simbol i qëllimshëm i sundimit të konsoliduar të Ptolemeut V Epifan mbi Egjiptin, si dhe një pranim ndaj dëshirës së priftërisë egjiptiane për t’u takuar në qytetin e tyre të shenjtë të Memfisit. në vend të Aleksandrisë (kryeqyteti i Egjiptit Ptolemeik)”, vuri në dukje ai.
Guri i Rosetës tregon disa nga arritjet e Ptolemeut V Epifan, të tilla si dhuratat për tempujt, shkurtimet e taksave dhe shuarja e një pjese të revoltave të brendshme të Egjiptit. Në këmbim të këtyre shërbimeve në Egjipt, priftërinjtë u zotuan për një sërë veprimesh për të mbështetur Ptolemeun V Epifan, të tilla si ndërtimi i statujave të reja, shtimi i dekorimeve më të mira në faltoret e tij dhe mbajtja e festivaleve për ditëlindjen e tij dhe ditën e ngjitjes në fron, sipas Britannica.
“Dekreti e ndihmoi atë të përkulte muskujt e tij me ndikim dhe propagandues duke e përshkruar atë si mbretin legjitim që lufton në emër të egjiptianëve dhe duke e portretizuar priftërinë egjiptiane si përkrahëse të tij”, tha Scalf.
Ndër rezultatet më të rëndësishme të dekretit “ishte krijimi i një numri përfitimesh për priftërinë e fuqishme egjiptiane në këmbim të mbështetjes së tyre për mbretin e ri,” shtoi Scalf.
“Këto dashamirësi demonstrojnë negociatat e pushtetit në lojë midis shtëpisë në pushtet dhe partive të tjera të investuara si priftëria, e cila kishte ndikim të rëndësishëm në perceptimin e publikut për mbretin”.
You may like
Lajmet
Shtyhet seanca paraprake për Erion Veliajn
Published
7 minutes agoon
November 17, 2025By
UBTnews
Seanca paraprake për Erion Veliajn dhe të pandehurit e tjerë u shty për më 2 dhjetor, ora 09:00. Shkak u bë kërkesa e avokatëve të Veliajt për t’u njohur me aktet e dosjes.
Gjykata ende nuk është shprehur për kërkesën që në qelinë e Veliajt të lejohet përdorimi i një laptopi me qëllim leximin e materialeve hetimore.
Në të njëjtën seancë, Gjykata e Posaçme pranoi kërkesën për gjykim të shkurtuar për të pandehurit Ëngjëll Cara, Limon Shala, Fatmir Thaçi, Florant Saraçi dhe Shkëlqim Hoxha, ky i fundit ish-kandidat për kryetar bashkie nga radhët e Partisë Demokratike.
Të pestë akuzohen për korrupsion aktiv në zgjedhje. Pretenca e prokurorisë pritet të jepet më 2 dhjetor, shkruan Euronewsal.
Ndërkohë, biznesmenët Meriman Palushi dhe Sokol Kryeziu kanë kërkuar pushimin e çështjes dhe jo gjykim të shkurtuar. Më herët, edhe biznesmeni Elman Abule ka paraqitur kërkesë për pushimin e çështjes, ose në alternativë, gjykim të shkurtuar./EO
Rajoni
Begaj: Hapja e grup-kapitullit të fundit të negociatave, fazë e re thellimi reformash
Published
20 minutes agoon
November 17, 2025By
UBTnews
Presidenti i Republikës, Bajram Begaj vlerësoi sot se hapja e grup-kapitullit të fundit të negociatave shënon një moment të rëndësishëm në rrugëtimin e Shqipërisë drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian.
Begaj u shpreh se ky hap konfirmon progresin e qëndrueshëm të vendit tonë, shkruan ATSH.
Po ashtu, Kreu i Shtetit nënvizoi se kjo çel një fazë të re reformash më të thelluara në bujqësi, sigurinë ushqimore, zhvillimin rajonal dhe menaxhimin e burimeve.
Shqipëria dhe Bashkimi Evropian mbajtën sot në Bruksel Konferencën e 7-të Ndërqeveritare për hapjen e grup-kapitullit të fundit të negociatave.
Në Konferencën e 7-të Ndërqeveritare me BE-në u hapën negociatat mbi grup-kapitullin 5 “Burimet, bujqësia dhe kohezioni”, duke përfshirë Kapitullin 11 (bujqësia dhe zhvillimi rural), 12 (siguria ushqimore, veterinaria dhe fitosanitaria), 13 (peshkimi dhe akuakultura), 22 (politika rajonale dhe koordinimi i instrumenteve strukturore) dhe 33 (dispozitat financiare dhe buxhetore).
Ky është grup-kapitulli i fundit i negociatave që vendi ynë hap me bashkimin Evropian në rrugëtimin drejt anëtarësimit në BE./KP
E përditësuar:
Wesley Clark, ish-komandanti suprem i Forcave Aleate të NATO-s në Evropë, ka filluar dëshminë në procesin gjyqësor që është duke u zhvilluar në Hagë ndaj ish-krerëve të UÇK-së, Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Jakup Krasniqit dhe Rexhep Selimit.
Dëshmia e tij do të zgjasë dy ditë dhe në sallë bashkë me të janë edhe ekipa amerikane.
Aty ai tha se Presidenti George Bush i kishte kërkuar Sllobodan Millosheqviqit që të ndalonte dhunën në Kosovë, duke e paralajmëruar SHBA do t’i kundërpërgjigjej.
Ai fillimisht tregoi për rolin e tij.
“Kam qenë përgjegjës politikat ushtarake të SHBA-së dhe strategjinë në gjithë botës. Pra, gjatë kohës sime kemi pasë problem me Sadam Hysenin ngjatë punës sime në Irak, kemi pasë krizën e drogës, luftën që vazhdonte me Bosnjën. Krizën në Kore ku gati nisi një luftë me Kore. Po ashtu do të duhej të rishkruanim strategjinë ushtarake të Amerikës, pas luftës së ftohtë ne nuk kishim një strategji ushtarake. Kështu që nga 1974 ne filluam të shkruanim një strategji të re dhe kjo u rishikua, kjo pas viti 2000”.
Clark u pyet nga mbrojtja për një deklaratë.
“Në deklaratën tuaj paragrafi 5 thoni se gjatë negociatave të Dejton ju përmendet se kishit dijeni se presidenti George Bush kishte dhënë paralajmërim, të quajtur ‘paralajmërimi i Krishtlindjeve’”, u pyet Clark.
Clark tregoi cka i tha Presidenti amerikan Millosheviqin e si e paralajmëroi.
“Fillimisht kur filluam negociatat unë nuk isha në dijeni të këtij paralajmërimi dhe diplomatët e dinin këtë gjë. Por publiku në përgjegjësi dhe ne që punonim në ushtri që kishim të dislokuar që në dhjetor të 92-shit nuk ishim në dijeni për shkak të dhunës që ishte shënjestruar ndaj popullatës shqiptare nga policia serbe dhe nga MUP në veçanti brenda Kosovës. Presidenti Bush iu drejtua Millosheviqit që të ndalonte menjëherë dhunën ose përndryshe SHBA do të kundërpërgjigjej. Ishte një referencë që përdorej nga forcat ushtarake për të ndaluar represionin, dhunën ndaj shqiptarëve të Kosovës, që ishte në fakt shumica e popullsisë në Kosovë”
Ai tha se bashkë me Richard Holbrooke kishin kontaktuar Millosheviqin, por që ai kishte thënë se ëshë shteti dhe problemi i tij.
“Unë dhe Richard Holbrooke e kontaktuam dhe tha unë nuk dot ë flas për këtë, tha është shteti im, problemi im”, tha ai.
Mbrojtja e pyet, “Refuzoi të fliste për këtë temë?”
Clark përgjigjet, “Ne u përpoqëm më shumë se njëherë. Ne e dinim që ishte e rrezikshme, dhe që atje kishte vështirësi por ai nuk donte të fliste për këtë gjë”./EO
Ish-komandanti Suprem i NATO-s, Wesley Clark, ka nisur të dëshmojë në rastin e ish-krerëve të UÇK-së para Dhomave të Specializuara të Kosovës në Hagë.
Clark ka treguar se sulmet serbe ndaj popullatës në Kosovë ishin në rritje dhe situata ishte duke u përshkallëzuar deri në atë pikë sa që ministri i Jashtëm i ShBA-së nisi të diskutonte problemin drejtpërdrejt me sekretarin amerikan të shtetit.
“Unë mendova se e dija se çfarë duhej bërë në këto kushte, por sipas procedurave të NATO-s, nuk kishim asnjë autoritet, pasuar udhëzime politike, nuk kishte plane konkrete. Fola me sekretarin amerikan të shtetit për këtë, nuk kam folur me asnjë ministër të jashtëm tjetër për këtë çështje, sepse më udhëzuan Shtetet e Bashkuara të mos flas me askënd tjetër”.
Clark ka kujtuar gjithashtu se në pranverën e vitit 1998 iu kërkua të përgatisë një plan, pa ditur nëse ministritë e jashtme apo të mbrojtjes ishin të përfshira.
“Por aty lindi nevoja që të përgatitet një plan ”./EO
Ish-komandanti Suprem i Forcave Aleate të NATO-s për Evropën, gjenerali Wesley Clark ka nisur dëshminë e tij pranë Dhomave të Specializuara të Hagës në rastin ndaj ish-krerëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Clark është dëshmitari i shtatë dhe i fundit i mbrojtjes së ish-presidentit Hashim Thaçi. Ai e udhëhoqi fushatën ajrore të NATO-s kundër caqeve ushtarake serbe më 1999.
Aktualisht gjenerali i pensionuar amerikan e ka dhënë betimin se gjatë dëshmisë së tij do ta thotë vetëm të vërtetën.
Ndërsa, edhe Clark është duke u shoqëruar në gjykatoren e Hagës nga përfaqësuesja e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Terra Gerhersanem.
Dëshmia e tij pritet të zgjasë deri të mërkurën, pas së cilës gjykata do të mbajë një konferencë për ecurinë e rastit. Ndërkohë, seanca e planifikuar për 21 nëntor është anuluar.
Procesi i paraqitjes së provave nga mbrojtja ka filluar më 15 shtator, me dëshminë e ish-ndihmësit të sekretarit amerikan të Shtetit, James Rubin. Më pas ka dëshmuar Paul Williams, ish-këshilltar ligjor i delegacionit shqiptar në Rambuje.
Më 22 shtator dëshmoi edhe John Stewart Duncan, ish-këshilltar politik i gjeneralit Clark në NATO, i cili e përmbylli dëshminë një ditë më vonë. Ndërkaq, më 30 shtator ka filluar dëshminë James Peter Covey, ish-zëvendës i përfaqësuesit të OKB-së në Kosovë Bernard Kouchner, i cili ka mbyllur paraqitjen më 2 tetor.
Dhomat e Specializuara kanë njoftuar se 14 nëntori shënon përfundimin e fazës së mbrojtjes.
Parashtresat përfundimtare, si dhe deklarimet për ndikimin e krimeve të pretenduara te viktimat, pritet të dorëzohen deri më 22 dhjetor 2025.
Në mbështetje të krerëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës janë mbajtur katër protesta në Prishtinë, Hagë, Tiranë dhe e fundit ka qenë në Strasburg.
Ndërsa, më 5 nëntor janë bërë 5 vite prej kur katërshja e UCCK-së ndodhen në paraburgim. Ish-krerët e UÇK-së akuzohen për krime të pretenduara të luftës për çka janë deklaruar të pafajshëm./KP
Ish-komandanti Suprem i Forcave Aleate të NATO-s për Evropën, gjenerali Wesley Clark, do të paraqitet sot para Dhomave të Specializuara në Hagë.

Ai fillimisht pritej të dëshmonte më 18 nëntor, por dëshmia e tij është zhvendosur një ditë më herët, duke nisur nga ora 12:00.
Clark do të jetë dëshmitari i fundit i mbrojtjes së ish-presidentit Hashim Thaçi.
Dëshmia e tij pritet të zgjasë deri të mërkurën, pas së cilës gjykata do të mbajë një konferencë për ecurinë e rastit. Ndërkohë, seanca e planifikuar për 21 nëntor është anuluar.
Procesi i paraqitjes së provave nga mbrojtja ka filluar më 15 shtator, me dëshminë e ish-ndihmësit të sekretarit amerikan të Shtetit, James Rubin. Më pas ka dëshmuar Paul Williams, ish-këshilltar ligjor i delegacionit shqiptar në Rambuje.
Më 22 shtator dëshmoi edhe John Stewart Duncan, ish-këshilltar politik i gjeneralit Clark në NATO, i cili e përmbylli dëshminë një ditë më vonë. Ndërkaq, më 30 shtator ka filluar dëshminë James Peter Covey, ish-zëvendës i përfaqësuesit të OKB-së në Kosovë Bernard Kouchner, i cili ka mbyllur paraqitjen më 2 tetor.
Dhomat e Specializuara kanë njoftuar se 14 nëntori shënon përfundimin e fazës së mbrojtjes.
Parashtresat përfundimtare, si dhe deklarimet për ndikimin e krimeve të pretenduara te viktimat, pritet të dorëzohen deri më 22 dhjetor 2025./KP
Lajmet
Aksion në shtëpinë e yllit Nana, hajduti kapet në vendin e krimit
Published
43 minutes agoon
November 17, 2025By
UBT News
Aktorja dhe këngëtarja e K-pop-it nga Koreja e Jugut, Nana, arriti të luftonte një hajdut në shtëpi së bashku me nënën e saj, raportuan mediat lokale.
Një burrë rreth të 30-ave thuhet se hyri me armë në pronën e yllit në Guri dhe kërcënoi dy gratë.
Agjencia e këngëtares i tha medias koreano-jugore se Nana – emri i vërtetë i së cilës është Im Jin-ah dhe nëna e saj arritën ta mposhtnin grabitesin derisa mbërriti policia. Nëna e aktores humbi ndjenjat gjatë trazirave dhe si ajo ashtu edhe gjyshja kërkuan ndihmë mjekësore.
Një detektiv i tha agjencisë së lajmeve AFP se hajduti po përpiqej të vidhte sende me vlerë dhe ishte ndaluar me akuzën e grabitjes së rëndë.
I dyshuari thuhet se i kërcënoi të dyja gratë dhe kërkoi para pasi hyri me forcë në shtëpi.
Nana dhe nëna e saj thirrën policinë pasi e mbajtën burrin nën kontroll, i cili u dërgua gjithashtu në spital për trajtim, thanë mediat lokale.
Nana u bë e famshme në vitin 2009 me grupin e njohur të vajzave K-pop, After School.
Grupi s’është më aktiv, që atëherë ka fituar popullaritet gjatë dekadës së fundit, ka luajtur në seriale televizive, përfshirë Kill It dhe Justice, drama kriminale që u transmetuan për herë të parë më 2019. Nana publikoi albumin e saj të parë solo në shtator. /A.Z/UBT News/
Shtyhet seanca paraprake për Erion Veliajn
Franco Foda: Për ne është shumë e rëndësishme që të paraqitemi mirë, këtë lojë do të shohim ta bëjmë për veti
Begaj: Hapja e grup-kapitullit të fundit të negociatave, fazë e re thellimi reformash
Wesley Clark nis dëshminë në Hagë
Aksion në shtëpinë e yllit Nana, hajduti kapet në vendin e krimit
Supremja shpallë të paligjshme dhe shfuqizon nene të udhëzuesit për Liberalizimin e Tregut të Energjisë Elektrike
Greva në RTK, një orë heshtje që flet
Policia në aksion, 116 patentë të humbura
Mishi i kuq, miqësi afatshkurtër, pasojat afatgjata!
Të kërkuara
-
Lajmet3 months agoProfesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Aktualitet4 weeks agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni2 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Vendi2 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
