Bota

​Gripi spanjoll: Si dukej bota pas pandemisë së vitit 1918

Published

on

Nëse nuk keni dëgjuar për pandeminë e gripit spanjoll, kriza e koronavirusit ndoshta ka tërhequr vëmendjen tuaj për faktin se ky virus vdekjeprurës u përhap në të gjithë botën në fillim të shekullit 20.

Shpesh referuar si “nëna e të gjitha pandemive”, ajo shkaktoi vdekje midis 40 dhe 50 milionë brenda dy vjetësh, midis 1918 dhe 1920 – sipas Organizatës Botërore të Shëndetit dhe Qendrave për Kontrollin e Sëmundjeve (CDC).

Shkencëtarët dhe historianët besojnë se një e treta e popullsisë së botës, e cila në atë kohë numëronte rreth 1.8 miliardë njerëz, ishte e infektuar.

Dhe gripi shkaktoi gjithsej më shumë vdekje sesa vetë Lufta e Parë Botërore, e cila u dha fund në një kohë kur sëmundja kishte filluar të përhapet.

Ndërsa e gjithë bota reagon ndaj krizës COVID-19, le të shohim nga afër pandeminë e fundit që e varrosi botën në vend – dhe si dukej kur përfundoi më në fund?

Në vitin 1918, mjekësia dhe shkenca ishin shumë më të kufizuara në luftën kundër sëmundjeve sesa sot.

Mjekët e dinin që kishte mikroorganizma prapa gripit spanjoll dhe se sëmundja mund të transmetohej nga personi në person, por ata ende menduan se ajo ishte shkaktuar nga bakteret dhe jo nga viruset.

Trajtimi ishte gjithashtu i kufizuar – antibiotiku i parë në botë, për shembull, nuk u zbulua deri në vitin 1928.

Vaksina e parë e gripit u bë e disponueshme për publikun në vitet 1940. Është e rëndësishme të përmendet se atë kohë nuk kishte sistem shëndetësor për të gjithë njerëzit. Edhe në vendet e pasura, sistemi i kanalizimeve publike ishte ende një luks.

“Në vendet e industrializuara, shumica e mjekëve ose kanë punuar vetë ose janë financuar nga bamirësitë ose institucione fetare, dhe shumë njerëz nuk kanë qasje në to,” tha Laura Spini, një gazetare e shkencës dhe autore e “The Pale Rider: The Spanish Flu”.

Për t’i bërë gjërat edhe më keq, gripi spanjoll sulmoi në një mënyrë që nuk ishte parë më parë në pandemitë e gripit, të tilla si ajo në 1889-90, e cila vrau më shumë se një milion njerëz në të gjithë botën.

Shumica e viktimave ishin midis moshës 20 dhe 40-vjeç, dhe burrat u prekën në mënyrë disproporcionale – ndoshta pasi pandemia mendohet të ketë filluar në kampe ushtarake të mbipopulluara në Frontin Perëndimor dhe të përhapet ndërsa trupat u kthyen në shtëpi pas Luftës së Parë Botërore.

Një studim i vitit 2020 i udhëhequr nga studiuesi i Harvardit Robert Barrot vlerësoi se megjithëse rreth 0.5 për qind e popullsisë së atëhershme amerikane vdiqën nga gripi spanjoll (rreth 550,000 njerëz), 5.2 për qind e popullsisë në Indi u prek, ose rreth 17 milionë vdekje.

Pasojat për ekonominë ishin të mëdha. Barrot dhe ekipi i tij vlerësuan se pandemia çoi në një rënie mesatare prej 6 për qind të produktit të brendshëm bruto në të gjitha vendet.

“Viktimat e Luftës së Parë Botërore dhe gripit spanjoll çuan në një katastrofë të vërtetë ekonomike”, thotë shkrimtarja Katarina Arnold, autore e librit ‘Pandemic 1918’.

Continue Reading

Bota

Vriten 40 palestinezë në Gazë teksa Trump e Netanyahu bisedojnë për armëpushim

Published

on

By

Të paktën 40 palestinezë janë vrarë nga sulmet ajrore izraelite në Rripin e Gazës, thanë zyrtarë spitalorë, të mërkurën, teksa ndërmjetësit ndërkombëtarë po nxitojnë për të hartuar një marrëveshje armëpushimi.

Kryeministri i Izraelit, Benjamin Netanyahu, zhvilloi një takim të dytë brenda dy ditësh me presidentin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump, në Shtëpinë e Bardhë, në Uashington, në mbrëmjen e së martës.

Trump është duke iu dhënë shtytje përpjekjeve për një armëpushim që mund të çojë drejt një fundi të luftës 21-muajshe në Gazë.

Izraeli dhe grupi palestinez Hamas, i shpallur terrorist nga SHBA-ja dhe Bashkimi Evropian, po shqyrtojnë një propozim të ri armëpushimi, të mbështetur nga Uashingtoni, i cili do të pezullonte luftimet, do t’i lironte pengjet izraelite dhe do të dërgonte ndihma të shumënevojshme në Gazë, raporton AP.

Spitali Nasser, në qytetin jugor të Han Junisit, në Gazë, tha se në mesin e të vdekurve ishin 17 gra dhe 10 fëmijë. Sipas spitalit, një sulm vrau 10 persona nga e njëjta familje, përfshirë tre fëmijë.

Ushtria izraelite nuk komentoi për sulme specifike, por tha se ka goditur mbi 100 objektiva nëpër Gazë gjatë ditës së fundit, përfshirë militantë, struktura të minuara, magazina të armëve, raketahedhës dhe tunele.

Izraeli akuzon Hamasin se fsheh armë dhe luftëtarë në mesin e civilëve.

Lufta nisi pasi Hamasi sulmoi Izraelin më 7 tetor 2023, duke vrarë rreth 1.200 njerëz dhe duke marrë peng 251 të tjerë.

Shumica e pengjeve janë liruar gjatë armëpushimeve të mëparshme.

Ofensiva e Izraelit në Gazë ka vrarë më shumë se 57.000 palestinezë, mbi gjysma e tyre gra dhe fëmijë, sipas Ministrisë së Shëndetësisë në Gazë.

Ministria, e cila është pjesë e qeverisë së Gazës që udhëhiqet nga Hamasi, nuk bën dallimin ndërmjet civilëve dhe luftëtarëve.

Organizata e Kombeve të Bashkuara dhe organizata të tjera ndërkombëtare i konsiderojnë shifrat e saj si statistikat më të besueshme për viktimat e luftës.

Netanyahu u tha gazetarëve në Uashington, të martën, se ai dhe Trump pajtohen plotësisht për nevojën për shkatërrimin e Hamasit.

Ai shtoi se bashkëpunimi dhe koordinimi ndërmjet Izraelit dhe SHBA-së nuk ka qenë asnjëherë më i mirë në historinë 77-vjeçare të Izraelit.

Më vonë, këtë javë, i dërguari i Trumpit për Lindjen e Mesme, Steve Witkoff, pritet të shkojë në kryeqytetin e Katarit, Doha, për të vazhduar negociatat indirekte me Hamasin rreth propozimit për armëpushim.

Witkoff tha se tri çështje kyç të mospajtimit janë zgjidhur, por se një çështje e rëndësishme ende mbetet e hapur. Ai nuk bëri të ditur se për çfarë bëhet fjalë./REL

Continue Reading

Bota

Ukraina thotë se Rusia kreu sulmin më të madh të luftës me dronë e me raketa

Published

on

By

Kievi tha të mërkurën se Rusia kreu sulmin më të madh me raketa dhe me dronë gjatë pushtimit mbi trevjeçar të Ukrainës, duke goditur kryesisht perëndimin e saj.

Forca ajrore e Ukrainës tha se Rusia sulmoi me 728 dronë dhe me 13 raketa, duke shtuar se sistemet e mbrojtjes ajrore ukrainase penguan 711 dronë, dhe se të paktën shtatë raketa u shkatërruan, raporton AFP.

Ky është sulm tregues, i cili ndodhi pikërisht në kohën kur po bëhen aq shumë përpjeke për të arritur paqe, për të arritur armëpushim. Por, vetëm Rusia po vazhdon t’i minojë ato”, shkroi presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky, në mediat sociale.

Ai u bëri thirrje aleatëve që të ashpërsojnë sanksionet ndaj Rusisë, veçanërisht duke goditur sektorin e saj të energjisë, një rrjedhë e rëndësishme të ardhurash për arkën e luftës të Rusisë.

Partnerët tanë dinë se si të zbatojnë trysni në një mënyrë që do ta detyrojë Rusinë të mendojë për përfundimin e luftës, e jo për kryerjen e sulmeve të reja”, shtoi Zelensky.

Prefekti i qytetit perëndimor Luck, Igor Polishchuk, tha se në një “ndërmarrje” shpërthyen zjarre, dhe se askush nuk është raportuar të jetë vrarë apo plagosur.

Sulmi i fundit ia kaloi rekordit të mëparshëm rus prej 550 dronësh dhe raketash, të lëshuara më herët këtë muaj.

Ai ndodhi pasi Shtetet e Bashkuara ndryshuan qëndrim sa i përket reduktimit të furnizimit të Ukrainës me armë.

Rusia e kreu këtë sulm pasi SHBA-ja deklaroi publikisht se do të na furnizojë me armë”, tha shefi i stafit të presidentit ukrainas, Andriy Yermak, në mediat sociale.

Continue Reading

Bota

Asgjë e re nga takimi Trump-Netanyahu

Published

on

By

Presidenti i SHBA-së Donald Trump u takua me kryeministrin izraelit, Benjamin Netanyahu për herë të dytë brenda dy ditësh, në një takim 90-minutësh në Shtëpinë e Bardhë, megjithëse nuk u zbuluan detaje.

Para takimit, në të cilin mori pjesë edhe zëvendëspresidenti JD Vance, Trump tha se si ai ashtu edhe Netanyahu duan një marrëveshje armëpushimi dhe ai beson se edhe grupi islamik palestinez Hamas dëshiron një të tillë.

Më parë, një delegacion nga Katari mbërriti në Shtëpinë e Bardhë për disa orë bisedimesh me zyrtarë të lartë”, sipas faqes së lajmeve amerikane Axios.

Katari, së bashku me Shtetet e Bashkuara dhe Egjiptin, shërben si ndërmjetës midis Izraelit dhe Hamasit.

I dërguari i Trump për Lindjen e Mesme, Steve Witkoff, tha se administrata amerikane shpreson për një marrëveshje për të vendosur një armëpushim 60-ditor deri në fund të javës.

Megjithatë, ”Times of Israel” citoi një raport të medias arabe gjatë natës duke thënë se një raund i ri bisedimesh ndërmjetësimi në kryeqytetin e Katarit, Doha, pati pak përparim fillestar.

Raporti shtoi se Witkoff e shtyu udhëtimin e tij të planifikuar për në Doha, duke sugjeruar se kjo ishte një shenjë se një marrëveshje nuk ishte ende gati./atsh

Continue Reading

Bota

Macron në Londër: Franca dhe Britania mund ta shpëtojnë Evropën

Published

on

By

Presidenti francez Emmanuel Macron i kërkoi Mbretërisë së Bashkuar të qëndrojë pranë fqinjëve të saj, pavarësisht daljes nga Bashkimi Evropian, duke deklaruar se të dy vendet do të “shpëtojnë Evropën” përmes mbrojtjes së demokracisë, ligjit dhe rendit ndërkombëtar në një botë të rrezikshme.

Gjatë një vizite shtetërore që kombinoi ceremonitë mbretërore me bisedime mbi çështje si Ukraina dhe migracioni, Macron tha se Evropa duhet të forcojë ekonominë dhe mbrojtjen, si dhe të zvogëlojë varësinë nga Shtetet e Bashkuara dhe Kina.

Udhëtimi tre-ditor i Macron, i bërë me ftesë të Mbretit Charles, është vizita e parë shtetërore në Mbretërinë e Bashkuar nga një udhëheqës i Bashkimit Evropian që nga Brexit. Kjo vizitë simbolizon dëshirën e qeverisë britanike për të përmirësuar marrëdhëniet me bllokun evropian pas daljes nga BE-ja në vitin 2020.

Duke iu drejtuar anëtarëve të të dy dhomave të Parlamentit britanik, Macron tha se Franca dhe Mbretëria e Bashkuar përfaqësojnë “një rend botëror të bazuar në ligj, drejtësi dhe respekt për integritetin territorial – një rend që sot po sfidohet çdo ditë”. Ai theksoi se “Mbretëria e Bashkuar dhe Franca duhet t’i tregojnë botës se aleanca jonë mund të bëjë ndryshimin”, duke shtuar se “ne do ta shpëtojmë Evropën me shembullin dhe solidaritetin tonë”.

Sipas tij, edhe pse Britania është larguar nga BE-ja, “nuk mund të qëndrojë mënjanë”, pasi çështjet e mbrojtjes, sigurisë, konkurrueshmërisë dhe demokracisë janë të ndërthurura në të gjithë kontinentin evropian.

Macron nënvizoi se Mbretëria e Bashkuar dhe Franca kanë përgjegjësi për të trajtuar migracionin e parregullt me “humanizëm, solidaritet dhe vendosmëri”. Ai tha se një zgjidhje efektive mund të arrihet vetëm përmes bashkëpunimit me vendet e origjinës dhe tranzitit të emigrantëve.

Shpresa për një jetë më të mirë është legjitime,” tha Macron, por shtoi se asnjë vend nuk duhet të lejojë që grupet kriminale të shpërfillin ligjet dhe të shfrytëzojnë njerëzit.

Edhe pse Britania pranon më pak azilkërkues krahasuar me disa vende të Mesdheut, mijëra emigrantë përdorin Francën veriore si pikënisje për të kaluar në Mbretërinë e Bashkuar, shpesh duke u fshehur në automjete ose duke kaluar Kanalin Anglez me varka të vogla – një nga rrugët më të ngarkuara detare në botë.

Mbretëria e Bashkuar ka arritur disa marrëveshje me Francën për të rritur patrullimet në plazhe dhe për të ndarë informacion, me qëllim goditjen e rrjeteve të kontrabandës. Megjithatë, këto masa kanë pasur ndikim të kufizuar.

Sipas të dhënave të qeverisë britanike, në vitin që përfundoi në mars 2025 u regjistruan 44,125 kalime të parregullta përmes Kanalit Anglez – një rritje prej 14% krahasuar me vitin e mëparshëm.

Observatori i Migracionit në Universitetin e Oksfordit raportoi se nga janari deri në maj 2025 pati rreth 14,800 kalime me varka të vogla, shifra më e lartë e regjistruar ndonjëherë për këtë periudhë.

Macron tha se udhëheqësit do të përpiqen të adresojnë këtë sfidë, të cilën e përshkroi si “një barrë për të dy vendet”.

Macron dhe kryeministri britanik Keir Starmer kanë bashkëpunuar ngushtë për të siguruar mbështetje për Ukrainën, edhe pse kanë qëndrime të ndryshme ndaj ish-presidentit amerikan Donald Trump – me Macron më të prirur për ta sfiduar atë.

Britania dhe Franca po udhëheqin përpjekjet për të krijuar një forcë ndërkombëtare paqeruajtëse për Ukrainën, me synim mbështetjen e një armëpushimi të mundshëm me trupa dhe pajisje evropiane dhe garanci sigurie nga SHBA-ja.

Continue Reading

Të kërkuara