Lajmet

​Çfarë është dispnea dhe si trajtohet?

Published

on

Dispnea është termi mjekësor për marrjen e frymëmarrjes, ndonjëherë përshkruar si “uria në ajër”. Gulçimi mund të shkojë nga i butë dhe i përkohshëm në serioz dhe afatgjatë. Ndonjëherë është e vështirë për të diagnostikuar dhe trajtuar dispnea, pasi mund të ketë shkaqe të ndryshme.

Sipas Qendrës së Klinikës Cleveland për Edukim të Vazhdueshëm, një në çdo katër persona që vizitojnë mjekun kanë dispnea.

Shenjat se një person po përjeton dispne përfshijnë:

-gulçim pas sforcimit ose për shkak të një gjendje mjekësore

-ndjenja e mbytjes si rezultat i vështirësive në frymëmarrje

-frymëmarrje e rënduar

-ngushtësi në gjoks

-frymëmarrje e shpejtë, e cekët

-rrahjet e zemrës

-gulçimë

-kollitje

Nëse dispnea ndodh papritmas ose nëse simptomat janë të forta, mund të jetë një shenjë e një gjendje të rëndë mjekësore.

Shkaqet

Një episod i dispnesë nuk është gjithmonë i lidhur drejtpërdrejt me shëndetin e një individi. Një person mund të ndiejë frymë pas ushtrimeve intensive, kur udhëton në një lartësi të lartë ose kur kalon ndryshime të mëdha të temperaturës.

Sidoqoftë, dispnea zakonisht lidhet me problemet shëndetësore. Ndonjëherë, është thjesht një rast se nuk jeni në formë, dhe ushtrimet fizike mund të përmirësojnë simptomat. Por dispnea mund të jetë shenjë e një çështje serioze shëndetësore.

Sipas Dr. Steven Wahls, shkaqet më të zakonshme të dispnesë janë astma, dështimi i zemrës, sëmundja pulmonare obstruktive kronike (COPD), sëmundja intersticiale e mushkërive, pneumonia dhe problemet psikogjene që zakonisht lidhen me ankthin.

Nëse gulçimi fillon papritmas, quhet rast akut i dispnesë. Dispnea akute mund të jetë për shkak të:

-astmës

-ankthit

-pneumonisë

-thithja e diçka që bllokon rrugët e frymëmarrjes

-reaksione alergjike

-anemisë

-humbjes serioze e gjakut, duke rezultuar në anemi

-ekspozimi ndaj niveleve të rrezikshme të monoksidit të karbonit

-infarktit

-hipotensionit

– mpiksjes së gjaku në një arterie në mushkëri

– mushkërive të dëmtuara

– hernisë hiatale

Nëse një person përjeton gulçim për më shumë se një muaj, gjendja quhet dispne kronike. Ajo mund të jetë për shkak të mbipeshës, COPD, astmës, problemeve me zemër, fibrozës pulmonare intersticiale, një sëmundje që shkakton mbresë të indeve të mushkërive.

Disa kushte shtesë të mushkërive gjithashtu mund të shkaktojnë gulçim.

Shembuj janë: dëmtimi traumatik i mushkërive, kancer në mushkëri, tuberkulozi, pleurit – një inflamacion në indet që rrethojnë mushkëritë,

edemë pulmonare – kur shumë lëng mblidhet në mushkëri, hipertensioni pulmonar – kur rritet presioni i gjakut në arteriet në mushkëri, sarkoidoza – kur grupe të qelizave inflamatore rriten në mushkëri.

Gulçimi ka qenë gjithashtu i lidhur me problemet e mëposhtme të zemrës:

-kardiomiopatia, një sërë sëmundjesh që prekin muskulin e zemrës

-probleme të ritmit të zemrës

-infarkt

-perikarditi, kur indi që rrethon zemrën bëhet i përflakur

Ndotësit e mjedisit si kimikatet, tymrat, pluhuri dhe tymi mund ta bëjnë më të vështirë marrjen e frymëmarrjes për njerëzit me dispnea. Njerëzit me astmë mund të zbulojnë se ekspozimi ndaj alergjenëve të tillë si poleni ose myku mund të shkaktojë episode të dispnesë. Disa ndotës, siç është pirja e duhanit, janë të vetë-administruar dhe të parandalueshëm.

COPD i referohet sëmundjeve të ndryshme obstruktive të mushkërive. Këto përfshijnë emfizemë dhe bronkit kronik. Të gjitha këto kushte e bëjnë frymëmarrjen shumë më të vështirë. Jo të gjithë me dispne kanë COPD, por 90 për qind e njerëzve me COPD ishin duhanpirës në një moment, sipas Fondacionit COPD.

Komplikimet

Dispnea mund të shoqërohet me hipoksi ose hipoksemi, e cila është një nivele të ulëta të oksigjenit në gjak. Kjo mund të çojë në një nivel të zvogëluar të vetëdijes dhe simptoma të tjera të rënda.

Nëse dispnea është e rëndë dhe vazhdon për ca kohë, ekziston rreziku i dëmtimit të përkohshëm ose të përhershëm të njohjes së burimit të besuar. Mund të jetë gjithashtu një shenjë e fillimit ose përkeqësimit të problemeve të tjera mjekësore.

Kur duhet të vizitoni një mjek?

Ndonjëherë, gulçimi mund të jetë një shenjë e një gjendje të rrezikshme për jetën. Trajtimi urgjent mjekësor është i nevojshëm nëse një individ ka ndonjë nga këto simptoma:

-fillimi i papritur i dispnesë së rëndë

-humbja e aftësisë për të funksionuar për shkak të gulçimit

-dhimbje gjoksi

-të vjella

Jo të gjitha rastet e dispnesë kërkojnë trajtim të menjëhershëm mjekësor, por gulçimi mund të tregojë probleme serioze mjekësore.

Këshilla mjekësore është e nevojshme nëse një individ përjeton:

-një ndryshim në aftësinë e tyre për të marrë frymë

-rritja e kufijve në aktivitetet e tyre për shkak të problemeve të frymëmarrjes

-vështirësi në frymëmarrje kur shtriheni

-ënjtje në këmbë dhe kyçe

-ethe, të dridhura, kollë, gulçimë

Diagnostikimi

Një mjek zakonisht do të jetë në gjendje të diagnostikojë dispnea bazuar në një ekzaminim të plotë fizik të personit, së bashku me një përshkrim të plotë të përvojave të tyre.

Një person do të duhet të shpjegojë se si dhe kur filluan sulmet e tyre të dispnesë, sa zgjasin, sa shpesh ndodhin dhe sa të rënda janë. Mjekët mund të përdorin rrezet X të gjoksit dhe imazhe të tomografisë kompjuterike (CT) për të bërë një diagnozë më specifike të dispnesë dhe për të vlerësuar shëndetin e zemrës, mushkërive dhe sistemeve të lidhura me personin.

Një elektrokardiogramë (EKG) mund të ndihmojë për të treguar ndonjë shenjë të një sulmi në zemër ose problem tjetër elektrik në zemër. Testet e spirometrisë për të matur rrjedhën e ajrit dhe kapacitetin e mushkërive të pacientit. Kjo mund të ndihmojë për të përcaktuar llojin dhe shkallën e problemeve të frymëmarrjes së një individi. Testet shtesë mund të shikojnë nivelin e oksigjenit në gjakun e një pacienti dhe aftësinë e gjakut për të mbajtur oksigjen.

Trajtimi

Terapia me oksigjen mund të jetë e nevojshme në disa rrethana. Trajtimi do të varet nga shkaku i problemit. Një person i cili merr frymë për shkak të mbingarkesës ndoshta do të marrë frymën prapa sapo të ndalet dhe të relaksohet.

Në raste më të rënda, do të nevojitet oksigjen shtesë. Personat me astmë ose COPD mund të kenë një bronkodilatator të shpëtimit për ta përdorur kur është e nevojshme. Për personat me gjendje kronike, të tilla si COPD, një ofrues i kujdesit shëndetësor do të punojë me individin për t’i ndihmuar ata të marrin frymë më lehtë.

Kjo do të përfshijë zhvillimin e një plani trajtimi që ndihmon në parandalimin e episodeve akute dhe ngadalësimin e përparimit të sëmundjes së përgjithshme.

Nëse dispnea është e lidhur me astmën, ajo zakonisht përgjigjet mirë ndaj ilaçeve të tilla si bronkodilatatorë dhe steroid. Kur është për shkak të një infeksioni të tillë si pneumonia bakteriale, antibiotikët mund të sjellin lehtësim.

Medikamente të tjera, të tilla si opiatet, barnat anti-inflamatore jo-steroide (NSAID) dhe ilaçet kundër ankthit, gjithashtu mund të jenë efektive.

Problemet e frymëmarrjes që vijnë nga COPD mund të përmirësohen me teknika të veçanta të frymëmarrjes, të tilla si frymëmarrja me buzë të shtrënguara dhe ushtrime forcuese të muskujve të frymëmarrjes. Njerëzit mund të mësojnë se si t’i bëjnë këto në programet e rehabilitimit pulmonar.

Nëse testet tregojnë nivele të ulëta të oksigjenit në gjak, mund të furnizohet oksigjen shtesë. Sidoqoftë, jo të gjithë me gulçim do të kenë nivele të ulëta të oksigjenit në gjak.

Parandalimi

Lënia ose shmangia e pirjes së duhanit është e rëndësishme për parandalimin e problemeve të frymëmarrjes. Humbja e peshës mund të zvogëlojë stresin në zemër dhe mushkëri dhe ta bëjë më të lehtë ushtrimin.

Pacientët me dispne duhet të punojnë me ofruesit e tyre të kujdesit shëndetësor për të zhvilluar dhe ndjekur një plan gjithëpërfshirës të trajtimit.

Lajmet

Protestë e re kundër shtrenjtimit të rrymës në Prishtinë

Published

on

By

Grupi “Asnjë cent më shumë” ka njoftuar se do të organizojë një protestë të re më 19 prill, kundër rritjes së çmimit të energjisë elektrike. Protesta do të mbahet në sheshin “Skënderbeu” në orën 12:00, dhe organizatorët kanë ftuar qytetarët të marrin pjesë në masë.

Besnik Shabiu, organizatori i protestës, ka deklaruar se protesta është një reagim ndaj vendimit të ZRRE-së për rritjen e çmimit të energjisë elektrike, duke theksuar se, nëse autoritetet nuk reagojnë, grupi nuk përjashton mundësinë e përshkallëzimit të aksioneve. Ai paralajmëroi se mund të ndodhin bllokime të rrugëve dhe institucioneve, për të siguruar që zëri i qytetarëve të dëgjohet.

Shabiu ka shtuar se protesta e nesërme vjen në një moment të rëndësishëm, pasi të njëjtën orë mbahet edhe vazhdimi i seancës konstituive të Kuvendit të Kosovës. Ai bëri thirrje për deputetët e zgjedhur që, sapo Kuvendi të konstituohet, të thirret komisioni për energji dhe ZRRE-ja për të raportuar mbi çështjen e rritjes së çmimit të energjisë.

“Zëri i qytetarëve duhet të dëgjohet pa ndërprerë. Ne do të vazhdojmë të jemi të zëshëm, dhe nëse pas kësaj proteste nuk ka reagim, do të jemi të detyruar të përshkallëzojmë aksionet”, tha Shabiu.

Ai gjithashtu njoftoi se po shqyrtohen mundësitë e pezullimit të pagesave për energjinë elektrike për qytetarët si një masë për të mbrojtur interesat e tyre. “Ky është një kërkesë legjitime e qytetarëve. Kur institucionet nuk punojnë për qytetarët, pse duhet të funksionojnë?”, shtoi ai.

Në anën tjetër, Ardian Bajraktari, një nga përfaqësuesit e grupit, ka bërë të ditur se ekipi i tij po punon për hartimin e padisë për anulimin e vendimit të aktit administrativ nga ZRRE. Sipas tij, ky vendim është marrë në shpërputhje me autorizimet e këtij institucioni dhe ka dëme të mëdha për qytetarët. Ai ka njoftuar se janë duke përgatitur gjithashtu një propozim për një masë të përkohshme, për të shtyrë ekzekutimin e vendimit derisa të shqyrtohet nga gjykatat.

Ky zhvillim vjen pas njoftimit të ZRRE-së për një rritje të çmimit të energjisë elektrike për 16%, që do të hyjë në fuqi nga muaji maj. Ky vendim ka shkaktuar reagime të shumta nga qytetarët, bizneset dhe subjektet politike, që po kundërshtojnë një rritje të tillë. Protesta të ngjashme janë mbajtur tashmë dhe grupet e aktivistëve po kërkojnë anulimin e këtij vendimi.

Për më shumë, grupi “Asnjë cent më shumë” ka paralajmëruar se do të vazhdojnë aksionet deri në arritjen e kërkesave të tyre dhe kanë ftuar qytetarët të bashkohen në protestën e nesërme për të shprehur pakënaqësinë e tyre ndaj shtrenjtimit të rrymës.

Continue Reading

Lajmet

Osmani dekoron me medalje tre të mbijetuar të dhunës seksuale gjatë luftës

Published

on

By

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka dekoruar me medaljen “Nderi i Republikës së Kosovës” tre të mbijetuar të dhunës seksuale gjatë luftës së fundit në Kosovë. Në një ceremoni të organizuar në Presidencë, medalja iu dorëzua Vasfije Krasniqi-Goodman, Shyrete Tahiri-Sylejmani dhe Ramadan Nishori, të cilët kanë folur publikisht për përvojat e tyre të dhunës nga forcat serbe gjatë luftës.

Në fjalimin e saj, Presidentja Osmani ka vlerësuar guximin e të mbijetuarve për të ndarë me publikun përvojat e tyre dhe ka theksuar rëndësinë e dëshmive të tyre për drejtësinë dhe të vërtetën historike të Kosovës. Ajo ka shtuar se këta individë janë dëshmi e gjallë e luftës për drejtësi dhe kanë kontribuar në ndriçimin e rrugës së drejtë të historisë së vendit.

“Ka momente ku fjalët nuk mjaftojnë për të shprehur mirënjohjen, siç ka edhe njerëz që me guximin e tyre të lënë pa fjalë. Sot jemi këtu për t’iu përulur me respektin më të thellë përballë tre individëve që janë më shumë se thjesht individë, sepse me dhimbjen e tyre kanë ndriçuar rrugën e drejtë së vërtetës, drejtësisë dhe shpresës. Ju jeni zëri që keni zgjedhur dinjitetin, jeni zëri i të mbijetuarve që kanë zgjedhur heshtjen. Ky është një premtim i gjallë se historia nuk do t’i harrojë,” tha Osmani.

Pas dekoratës, Ramadan Nishori shprehu mirënjohjen për përkrahjen nga populli, duke theksuar se ndihej mirë që kishte marrë mbështetje në këtë rrugëtim të vështirë. “E përshëndes gjithë popullin tonë që më ka përkrahur këto ditë,” tha ai shkurt.

Vasfije Krasniqi, një tjetër e dekoruar, bëri thirrje që viktimat e dhunës seksuale të flasin hapur dhe të kërkojnë drejtësi. “Dua të falënderoj për qasjen, angazhimin. Të dashura viktima, ju lutem, ku do që jeni, ka ardhur koha të kërkojmë drejtësi. Lirojeni shpirtin që të mos ia falim Serbisë krimin që ka kryer,” tha Krasniqi.

Shyrete Tahiri-Sylejmani, gjithashtu e dekoruar, theksoi rëndësinë e drejtësisë për arritjen e paqes. “Kur të kemi drejtësi, kemi paqe. Faleminderit për kurajën që na jepni,” përfundoi ajo.

Continue Reading

Lajmet

Prokuroria kërkon vazhdimin e paraburgimit për Selimin dhe Krasniqin

Published

on

By

Prokuroria në Hagë ka kërkuar vazhdimin e paraburgimit për Rexhep Selimin dhe Jakup Krasniqin edhe për dy muaj të tjerë.

Në kërkesën për Krasniqin e ngjashëm edhe për Selimin, Prokuroria thotë se përfundimi i paraqitjes së provave nga ana e tyre rrit rrezikun e pengimit të drejtësisë dhe kryerjes së krimeve të tjera.

Veç kësaj, ZPS ka thënë se kjo justifikon edhe rishqyrtimin e rrezikut të arratisjes në vendimet për vazhdimin e paraburgimit. E njëjta gjë është theksuat edhe tek vendimi për Rexhep Selimin.

Sipas tyre vazhdon të ekzistojnë dyshime të bazuara se Jakup Krasniqi ka kryer një ose më shumë prej krimeve që bien në jurisdiksiomin e DHSK-së. Madje, Prokuroria thotë se ky dyshim është përforcuar edhe nga provat e ZPS-së që tashme janë përfshirë në dosjen e gjykimit.

Ata thonë se, fakti që Krasniqi dhe Selimi tani kanë njohuri të veçantë mbi rastin dhe provat kundër tij e rrit rrezikun që ai mund të kryejë krime të tjera, përfshirë kundër dëshmitarëve që kanë dhënë ose mund të japin dëshmi në çështje dhe/ose që mund të paraqiten para këtij Paneli në faza të ardhshme të procedurave.

“Për më tepër, Selimi tashmë është në dijeni të identitetit të të gjithë dëshmitarëve të ZPS-së dhe të provave të tyre. Përfundimi i çështjes së ZPS-së nuk e zvogëlon rrezikun e pengimit, por e rrit atë, pasi i akuzuari tashmë ka njohuri të plotë për përmbajtjen e çështjes ndaj tij. Siç është theksuar nga Trupi Gjykues, ekziston rreziku që ndërhyrjet me qëllim për të siguruar tërheqje të dëshmive dhe/ose për të dekurajuar dëshmitarët e ardhshëm nga dhënia e dëshmive mund të pengojnë përparimin e procedurës. Më tej, ekziston mundësia që dëshmitarët të thirren sërish, duke i bërë ata të cenueshëm ndaj përpjekjeve për ndërhyrje”, thuhet në kërkesën e Prokurorisë për Selimin.

Përveç rrezikut të arratisjes dhe pengimit të procedurave, Prokuroria ka thënë se masat e vendosura ne objektet e paraburgimit kanë ofruar garanci kundër vizitave dhe komunikimeve të pa-monitoruara si masa për të minimizuar rreziqet përkatëse.

Ata thonë se paraburgimi mbetet proporcional dhe i arsyeshëm veçanërisht që procedurat tashmë kanë përparuar.

Ndryshe, Prokuroria më 15 prill 2025 ka njoftuar se ka përfunduar paraqitjen e provave në këtë rast.

Zyra e Prokurorit të Specializuar, më 30 shtator 2022 ka dorëzuar aktakuzën e konfirmuar të ndryshuar ndaj Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Jakup Krasniqit dhe Rexhep Selimit, e cila përbëhet nga dhjetë pika me akuza, ku këta të fundit ngarkohen për krime lufte e krime kundër njerëzimit.

Më 29 prill 2022, Zyra e Prokurorit të Specializuar kishte dorëzuar një aktakuzë të ndryshuar ndaj Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Rexhep Selimit e Jakup Krasniqit, ku pretendohet se katër të akuzuarit kanë kryer krime lufte edhe në Gjilan, Budakovë e Semetishtë.

Më 9 nëntor të vitit 2020, në paraqitjet e tyre të para, Jakup Krasniqi e Hashim Thaçi janë deklaruar të pafajshëm për akuzat që u vihen në barrë. Njëjtë është deklaruar edhe Veseli në paraqitjen e tij më 10 nëntor, sikurse edhe Rexhep Selimi më 11 nëntor.

Aktakuza ndaj Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Rexhep Selimit dhe Jakup Krasniqit është konfirmuar më 26 tetor 2020. /Betimi për Drejtësi/

Continue Reading

Lajmet

Rama: Vendimi për ndërprerjen e projektit në shesh nuk është i mbështetur ligjërisht

Published

on

By

Kryetari i Prishtinës, Përparim Rama, ka deklaruar se vendimi për ndalimin e punimeve në sheshin “Xhorxh Bush” është i paligjshëm dhe i pambështetur në argumente juridike. Ai tha se institucionet që morën këtë vendim po ndikohen nga qëllime politike, edhe pse duhet të veprojnë në mënyrë të pavarur.

“Për herë të dytë janë ndërprerë punimet në një projekt të planifikuar për transformimin e hapësirës publike. Arsyetimet për këtë ndërhyrje nuk qëndrojnë në bazë ligjore dhe nuk janë ngritur nga palët përkatëse,” tha Rama në një konferencë për media.

Ai theksoi se projekti ka për qëllim përmirësimin e hapësirës publike dhe integrimin e trashëgimisë kulturore në zhvillimin urban të qytetit.

“Ka munguar përgjigjja nga Ministri për një debat publik për këtë çështje, edhe pse kemi qenë të hapur për diskutim,” shtoi ai.

Rama njoftoi se Komuna e Prishtinës do të ndjekë rrugë ligjore ndaj veprimeve që, sipas tij, bien ndesh me ligjin.

“Kryeqyteti do të vazhdojë procedurat ligjore ndaj të gjithë atyre që shkelin ligjin,” përfundoi ai.

Continue Reading

Të kërkuara