Është e lehtë t’i marrësh gjërat si të mirëqena. Për shembull, merrni intervista për punë. Duket sikur po e hedhim veten me padurim në këto marrje në pyetje një me një që nga fillimi i kohës. Megjithatë, 100 vjet më parë, intervista për punë ishte ende në stadin e saj embrional.
Le të kthehemi pak dhe të hedhim një vështrim në kushtet që i dhanë zhvillim intervistës për punë duke e kthyer ne stadin që ne njohim sot.
Shekulli i 19-të dhe rritja e punëtorëve të pakualifikuar
Në Mesjetë, njerëzit prodhimtarë u ndanë në shoqëri. Kishte shoqëri për bukëpjekës, këpucarë, dhe tregëtarë, për të përmendur disa, ku të gjithë prisni të dinin nga të tjerët, mjeshtrit mësonin nxënësit, dhe nxënësit u rritën për të qenë mjeshtër. Jeta ishte e mirë.
Pastaj një ditë, dikush vendosi se thjesht nuk po bëheshin mjaft gjëra dhe se mënyra më e mirë për të rritur prodhimin ishte që të merrte shoqëritë dhe t’i ndante më tej. Shoqëritë e tregtisë u ndanë dhe u nën ndanë në mënyrë të plotë, aq sa ata nuk ishin më shoqëri në të vërtetë, por individë me shumë kohë të lirë në duart e tyre, të dëshpëruar për diçka për të bërë.
Pastaj, burrat pas revolucionit industrial – me emra si Stephenson, Hargrave dhe Cockerill – nisën të krijonin makina të mrekullueshme dhe vazhduan të inkurajojnë trendin e ndarjes duke ndarë edhe vetë punën. Nuk ishte më e nevojshme të zotëroje çdo hap të lodhshëm në prodhimin e diçkaje.
Tani, thjesht duhej të zotërohej një detyrë të thjeshtë përsëritëse, të ishe në gjendje të performoje këtë detyrë, pastaj të kaloje artikullin që po prodhohej te dikush tjetër. Dhe kështu çdo gjë ra deri kur- voila! – një grup punëtorësh kryesisht të pakualifikuar papritmas prodhonin të gjitha llojet e gjërave që mund të shiten për fitime spektakolare. Ishte martesa perfekte e punës dhe makinerisë.
Dhe pastaj, ndodhi Thomas Edison.
Shekulli i 20-të dhe lindja e testit të personalitetit
I shkolluar në shtëpi dhe I mësuar vetë, Edison realizoi atë që ndoshta nuk mund të realizohej sot. Ai ndryshoi botën nëpërmjet inovacionit pa pasur një diplomë në ndonjë gjë nga askund.
Si një operator telegrafi në Western Union, Edison revolucionarizoi mënyrën se si njerëzit komunikonin me njëri-tjetrin për distanca të largëta. Më vonë, ai shpiku një pajisje që kapte dhe lëshonte tingullin – fonografi. Më vonë, në vitin 1879, ai bëri të mundur ndriçimin e botës kur zhvilloi llambën e parë.
Nuk është për t’u habitur që një inovator i tillë që nuk pushonte kurrë duhet t’i jepeshin merita për shpikjen e intervistës për punë gjithashtu. Ose, të paktën një element thelbësor i saj: një test tepër personal që iu dha shumë punonjësve potencialë të etur për të punuar me Edison.
Megjithëse bazat e këtij lloji të testimit u shfaqën disa vjet më parë. Në vitin 1917, ushtria amerikane zhvilloi një grup prej 116 pyetjesh për të vlerësuar përshtatshmërinë psikologjike të rekrutëve. Qëllimi i të Dhënave Personale të Woodworth ishte të përcaktohej nëse ata do të ishin në gjendje të përballonin nivele intensive të stresit dhe të vlerësohej aftësia e tyre për të punuar me të tjerët. Krijuar me kontributin e psikologëve, pyetësori kishte për qëllim të ndajë aplikantët në kategori të personalitetit, duke dhënë një përshtypje se çfarë “tipi” personi një rekrutues duhet të ishte dhe nëse ky tip mund të përshtatej me rolin e një ushtari.
Dhe me këtë, lindi testimi i personalitetit.
Edison, nga ana tjetër, nuk po kërkonte ushtarë të mirë. Ai po kërkonte punonjës të sofistikuar dhe inteligjentë që posedonin njohuri dhe të njëjtin lloj të energjie dhe inovacioni si vetë ai. Deri në vitin 1921, në sajë të rritjes së regjistrimit të kolegjit, grupi i individëve të arsimuar në dispozicion të punëdhënësve ishte shumë më I gjerë.
Sidoqoftë, autodidakti te Edison nuk u impresionua me gradët që një person mund të paraqiste. Përfundimisht, ai arriti në përfundimin se asnjë sasi e arsimit nuk garanton llojin e mençurisë që po kërkonte.
Pas shkarkimit të një numri të madh punonjësish, ai shkroi një provë me 146 pyetje, që mbulonte gjithçka nga historia botërore deri në kozmologji – dhe pati aplikantë që duhet ta merrnin para se të konsideroheshin për punësim. Artikujt gazetash janë shkruar rreth këtij testi dhe vështirësisë së tij. Thuhej se edhe Ajnshtajni nuk mund ta kalonte.
Shekulli 21 dhe tregu gjithnjë e më konkurrues
Sot, kushdo që është intervistuar ndoshta do të njohë elementet themelore të testeve Woodworth dhe Edison.
Ne i kemi dëgjuar të gjitha tregimet rreth aplikantëve të Microsoft që janë pyetur: “Sa topa golfi duhen për të plotësuar një 747?” Ose intervistuesi SpaceX u ftua të përgjigjet: “Kur një hot dog zgjerohet, në cilin drejtim ndahet dhe pse?” Ose se si një menaxher punësimi i Tregut të Whole Foods donte të dinte: “A do të luftonit më mirë një rosak me madhësi kali ose 100 kuaj me madhësi të vogël?”
Dhe shumë prej nesh kanë dëgjuar për mënyrën e punësimit të “Amazonit” “Raising the Bar”, ku pesë ose gjashtë punonjës vullnetarë marrin në radhë në pyetje aplikantët, duke gjuajtur pa mëshirë për rekrutët që konsiderohen si të mirë, nëse jo më mirë se vetë. Është sikur t’i merrni ushtarët për të bërë rekrutimin.
Ashtu si në kohën e Edison, intervista për punë ka ardhur duke pasqyruar kërkesën e punëdhënësve për të gjetur punonjës me më shumë kompetencë teknike. Kompanitë janë në kërkim të stafit që mund të funksionojë në mjedise sfiduese duke shfaqur mençuri të lartë sa të përputhet me standardet e larta të CEO-së.
Nëse kjo është intervistë në person, me telefon, ose me Skype, parimet themelore nuk kanë ndryshuar. Në një treg gjithnjë e më konkurrues dhe global, kokat e pakta me shumë diploma nuk do të dalin gjithmonë në krye. Ndonjëherë është personi me një aftësi për pyetje të çuditshme dhe një aftësi për të qëndruar i ftohtë nën presion, ai që në fund do të fitojë dhe lojën.