Mbrëmja e 16 janarit shënoi një kthesë të heshtur në historinë e artit kinematografik, ndërsa bota i dha lamtumirën David Lynch, një artist që ripërcaktoi kufijtë e imagjinatës njerëzore. Regjisori, skenaristi, producenti, muzikanti dhe artisti pamor ndërroi jetë në moshën 78-vjeçare, duke lënë pas një trashëgimi të pakrahasueshme artistike.
I lindur në Missoula, Montana, Lynch ishte një shpirt që shihte më shumë se sa duket në sipërfaqe. I nominuar tri herë për çmimin Oscar, dhe nderuar me një Oscar Honorary në 2019, ai ishte më shumë se një regjisor. Ishte një poet vizual, një mjeshtër që ndërthurte ëndrrat, frikën dhe të fshehtën në çdo vepër të tij. Filmat si Blue Velvet, Mulholland Drive dhe seriali revolucionar Twin Peaks mbeten përjetësisht monumente të narrativave enigmatike dhe atmosferave që sfidojnë perceptimin.
Nga piktura dhe xhirimet eksperimentale, Lynch shpërtheu në skenën kinematografike me filmin Eraserhead (1977), një vepër që përqafoi absurditetin dhe të panjohurën, duke u bërë menjëherë një klasik i kultit. Nominimi i tij i parë për Oscar erdhi me The Elephant Man (1980), një rrëfim tronditës i jetës së Joseph Merrick. Ky sukses e pozicionoi Lynch-in si një artist që guxonte të prekë zemrën e njerëzimit, por gjithmonë me një kthesë të papritur.
Filmografia e Lynch-it është një univers paralel. Mulholland Drive (2001) ishte një letër dashurie dhe hakmarrjeje për Hollivudin, ndërsa Twin Peaks, qoftë seriali origjinal apo rikthimi mahnitës i vitit 2017, përfaqësoi një epokë të re të televizionit, ku kufijtë mes realitetit dhe imagjinatës ishin të paqartë.
Përtej kamerës, Lynch ishte një personazh kompleks. Një duhanpirës i pasionuar për dekada, ai i dha fund këtij zakoni tri vite para se të largohej, duke përmendur dashurinë dhe dëmin që i shkaktonte ajo. Praktikues i meditimit transcendental, ai e kishte kthyer këtë formë të brendshme paqeje në një filozofi jetësore.
Në gusht të 2024, Lynch njoftoi se vuante nga emfizema, një sëmundje që ia kufizoi lëvizjet dhe krijimtarinë. “Pirja e duhanit ishte diçka që e doja shumë. Asgjë në botë nuk është aq e bukur, por ndërkohë po më vriste”, pranoi ai me sinqeritet për gazetën britanike Sight and Sound.
“Ka një boshllëk të madh në botë tani që ai nuk është më me ne”, shkroi familja e tij. Por boshllëku që lë pas është i mbushur me artin e tij një pasqyrë e shpirtit njerëzor, e cila do të ndriçojë brez pas brezi./UBTNews/