Këngët perëndimore u ndaluan, dyqanet e disqeve u zhdukën dhe sallat e koncerteve ranë në heshtje…
Kushdo që kapet me muzikë që konsiderohet ‘joislamike’ mund të gjobitet, rrihet me kamxhik ose burgoset për ‘shkaktim të korrupsionit në tokë’ sipas ligjit iranian.
Megjithatë, kjo nuk i pengoi njerëzit të dëgjonin muzikë.
Para revolucionit, Irani drejtohej nga një Shah (Mbreti) pro-perëndimor, modernizues, Mohammad Reza Pahlavi, i cili lejonte njëfarë lirie kulturore.
Shumica e iranianëve, pasi e kaluan tërë jetën e tyre duke shijuar muzikën perëndimore, thjesht vazhduan të dëgjonin grupet e tyre të preferuara, ndërsa ata të lindur pas revolucionit ishin kureshtarë për kulturat e tjera.
Ashtu si tregu i paligjshëm i drogës në Evropë, kaseta dhe LP u kontrabanduan në Iran nga jashtë dhe u shpërndanë mes njerëzve në fshehtësi.
Vendet fqinje, si Turqia dhe Iraku, ishin burimet më të njohura të kontrabandës muzikore, por disa me fat morën muzikë nga miqtë dhe të afërmit në Perëndim.
“Ishte e vështirë të qasesh në kaseta origjinale me cilësi të lartë”, tha Darya Hosseini, e cila ishte adoleshente gjatë viteve 1980. “Zakonisht kishim akses vetëm në një kopje të një kopjeje.
“Sigurisht, cilësia nuk ishte më e mira. Por gjatë atyre ditëve, ne ishim disi të pakujdesshëm për cilësinë. Gjithçka që donim ishin publikimet më të reja”.
Ndërsa qeveria islamike shtrëngoi kontrollin e saj, muzika perëndimore ishte e vështirë për t’u gjetur dhe e shtrenjtë, me çmimet që shpejt u dyfishuan, trefishuan e katërfishuan.
Por, me kalimin e kohës, u bë më e lehtë për t’u gjetur pasi u zhvillua një treg i madh i zi. Deri në vitin 1986, hitet e fundit në Perëndim do të arrinin në rrugët e Iranit brenda vetëm një jave.
“Ju mund të merrni gjithçka në tregun e zi” tha Maziar Bahari, një gazetar dhe regjisor iranio-kanadez. “Edhe llojet më të errëta të muzikës”.
Artistët e tij të preferuar në atë kohë ishin Led Zeppelin, Pink Floyd dhe David Bowie.
“Unë fusja kokën midis dy altoparlantëve të mëdhenj dhe do i lëshoja zërin as shumë sa mundja”, tha ai. Nëna e tij e frikësuar do të nxitonte në dhomën e tij dhe do t’i thoshte të ulë zërin, nga frika se fqinjët do të thërrisnin policinë.
“Popullariteti i Pink Floyd në Iran ishte në një nivel tjetër” thotë Bahari, “nëse ata do të vinin këtu edhe tani, do të kishte 10 milionë njerëz në koncert”.
Disponueshmëria e gjerë e muzikës ishte kryesisht për shkak të përpjekjeve të tregtarëve të përkushtuar që fitonin jetesën e tyre duke ecur në rrugicat e pasme dhe rrugët anësore të Iranit.
“Në disa zona të qytetit, kur ne po kalonim, një djalë i rastësishëm pëshpëriste kaseta, kaseta, kaseta” tha Hosseini.
“Shumicën e kohës, ne merrnim përditësime nga vetë tregtarët. Ndërsa ecnim në rrugë, ata pëshpëritnin gjëra të tilla si “Albumi i ri i Metallica është këtu”.
Me dënime kaq të ashpra, një shqetësim i vazhdueshëm ishte nëse shitësve mund t’u besohej, pasi ekzistonte gjithmonë rreziku i kurthit ose tradhtisë.
“Ne ishim të frikësuar dhe kishte rreziqe të mëdha” tha Hosseini. “Por kjo ishte pjesë e procesit. Bërja e diçkaje të konsideruar të paligjshme u bë argëtuese dhe emocionuese pas një kohe”.
“Ne u ndjemë si rebelë”, shtoi ajo.
Një ish-shitës, i cili dëshironte të mbetej anonim, tha për Euronews se filloi të shiste kaseta pasi një i afërm i solli atij një kasetë Metallica nga SHBA.
Ai bëri kopje të saj në shtëpi dhe ua shiste miqve të tij, madje edhe tekstin e këngës i përkthente fjalë për fjalë në gjuhën persiane.
“Asgjë që përkthej nuk kishte kuptim, por fitova 200 dollarë atë verë” kujton ai.
Por gjërat nuk ishin të gjitha të thjeshta për shitësit!
Pas revolucionit, automjetet kontrolloheshin në mënyrë rutinore në pikat e kontrollit të policisë. Nëse do të gjendeshin shirita, ato do të kalonin përmes një pajisjeje të madhe magnetike për të fshirë përmbajtjen e tyre.
“Ndonjëherë ata do t’ju kthenin edhe kasetën bosh, dhe unë do të përpiqesha ta regjistroja përsëri” tregoi teksa qeshte ish-shitësi.
Gjithsesi, kjo po kalonte lehtë. “Policia e moralit” kishte në shënjestër shpërndarësit, duke i çuar ata në burg ose duke i gjobitur rëndë.
Në moshën 17-vjeçare, Bahari u arrestua dhe u fut në një qeli prej 30 personash të mbushur me “vrasës, kontrabandistë droge dhe përdhunues”, pasi u kap në një kafene me të dashurën e tij dhe disa kaseta nga “The Doors” dhe “Queen”.
“Policia e mori vërtet seriozisht” thotë Bahari. “Ata e quajtën atë muzikë të adhuruesit të djallit dhe thanë se do të më bënte imoral”.
Megjithatë, me gjithë përpjekjet e tyre më të mira, autoritetet nuk mundën ta ndalonin valën e kasetave dhe LP-ve që futeshin në Iran jo vetëm nga shitësit, por nga njerëzit e zakonshëm.
Vitet 1980 ishin një nga periudhat më të vështira në historinë e Iranit.
Rreth 500,000 iranianë u vranë në luftën e përgjakshme të vendit me Irakun, ndërsa qeveria e re zbatoi një regjim islamik të linjës së ashpër dhe shtypi pamëshirshëm të gjithë ata që i rezistuan.
“Muzika ishte vërtet e dobishme për ne mendërisht” tha Hosseini. “Na dha kurajo kur e luanim në festat dhe mbledhjet tona të fshehta.
“Kjo muzikë për mua, njerëzit përreth meje dhe mendoj se shumica e njerëzve në vendin tim nuk ka datë skadimi. Është bërë pjesë e historisë iraniane pas revolucionit”.
Më shumë se arratisja nga vështirësitë, muzika kishte një pikë politike.
“Kasetat ishin si një armë në Iran” tha Bahari. “Ato u përdorën nga Khomeini [ish-udhëheqësi suprem i Iranit] përpara revolucionit për të shpërndarë fjalime dhe për t’u dhënë njerëzve mesazhe ndërsa ai ishte jashtë vendit.
“Pas revolucionit, dëgjimi i muzikës dhe kërcimi së bashku … u bë një akt rezistence sepse ne nuk donim të përputheshim me atë që qeveria na thoshte të bënim.
“Ishte një formë proteste” shtoi ai.
Ajo që doli nga kjo situatë i ka mbetur Baharit për gjithë jetën.
“Dëgjimi i muzikës nuk është diçka që unë e marr si të mirëqenë, sepse mbaj mend gjithmonë se si duhej të luftonim dhe të luftonim për ta dëgjuar atë” tha ai.
Kjo e la Baharin me një “vlerësim më të thellë” se sa e fuqishme ishte kultura në sfidimin e regjimeve autoritare.
“Fillova të shoh se muzika, filmat dhe pikturat me të vërtetë thyejnë sipërfaqen e diktaturës duke prekur zemrat dhe mendjet e njerëzve. Ndërsa dhënia e njerëzve lajme ose aktivizmi politik mund të ketë një efekt të rëndësishëm në afat të shkurtër, ndikimi i kulturës është shumë më afatgjatë dhe më i thellë.
“Duhet ta vlerësoni atë” shtoi ai./UBTNews/