Në zemër të kryeqytetit francez, artisti sirian dhe i mbijetuari i burgut, Khaled Dawwa, po bënë prekjen e fundit në një nga skulpturat e tij prej bronzi.
I mërguar në Francë që nga viti 2014, pasi u arratis nga vendi i tij i shkatërruar nga lufta dhe kaloi një vit në Liban, Dawwa tregon historinë e shkatërrimit të vendit të tij përmes artit.
Një nga krijimet e tij më mbresëlënëse përfaqëson rrënojat e lagjes siriane Ghouta, në periferi të Damaskut, e shënjestruar nga bombardimet e regjimit, me trupa dhe lodra të thyera që dalin nga rrënojat dhe ndërtesa të larta gri të shkatërruara, bosh, muret e tyre të hedhura në erë nga shpërthimi.
“Kur jam duke punuar për këtë pjesë në studion time, jam në Damask. Bëj gjithçka që mundem këtu, ndërsa nuk jam atje”, tha 36-vjeçari.
I plagosur thellë nga vitet e sundimit represiv dhe goditjeve të dhunshme dhe humbjes së miqve të vrarë, të zhdukur ose të burgosur, vepra e Dawwa është njëkohësisht një akt revolte dhe kujtese, duke synuar “mosveprimin e komunitetit ndërkombëtar kundër regjimeve diktatoriale” në Siri dhe gjetkë.
Në veprën e tij kolosale të titulluar “Këtu është zemra ime!”, artisti sirian ende po lufton me shtypjen, duke u kërkuar shikuesve “të mos harrojnë revolucionin e popullit sirian dhe të gjitha sakrificat e tij”.
“[Në vepër] Shohim njerëz të vërtetë që kanë vdekur ose janë në burgjet e regjimit ose masakruar. Janë shokë dhe njerëz që ua kam ditur historitë, ka qenë një shok që e kam njohur që fëmijë dhe ka 8 vjet që është i burgosur i regjimit dhe askush nuk e di se ku ndodhet”.
Dawwa e filloi punën në vitin 2018, ndërsa forcat e regjimit rimorën lagjen.
Me një gjatësi prej afro gjashtë metra dhe më shumë se dy metra të lartë, ajo është imponuese.
Duke përdorur polistiren, dhe, ngjitës dhe dru, të mbuluar me argjilë, ai detajon shkatërrimin brenda dhe jashtë – dyert e copëtuara, ballkonet e shkatërruara, deri te karriget e përmbysura.
“Është krejtësisht unik dhe inovativ” tha filozofi Guillaume de Vaulx, i Institutit Francez për Lindjen e Afërt.
Temat që i vënë njerëzit kundër autoritetit dominojnë veprat e Dawwa, i cili u diplomua në Shkollën e Arteve të Bukura të Damaskut.
Që nga fillimi, ai mori pjesë në protestat antiqeveritare mbarëkombëtare që filluan në vitin 2011, përpara se të bashkohej me artistë dhe aktivistë të tjerë për të ngritur një qendër të pavarur kulturore në Damask, të iniciuar nga aktori sirian Fares Helou.
Pavarësisht presionit të policisë, Dawwa vazhdoi të demonstronte dhe të punonte në qendër për tre vjet. Në vitin 2013, ai ishte praktikisht i vetmi i mbetur atje.
“Beteja ime ishte që të mos e braktisim projektin, përndryshe ishte sikur po humbnim shpresën”, tha ai.
Ishte gjatë asaj periudhe ai kuptoi ndikimin që mund të kishin skulpturat e tij. Duke postuar një foto të punës së tij në Facebook, ai u befasua kur e pa atë të shpërndahej qindra herë.
Edhe pse me rrezik, ai vazhdoi të krijonte dhe postonte foto, por më pas i shkatërroi skulpturat “për të mos lënë asnjë gjurmë”, shpjegoi ai.
Më pas, në maj të 2013-ës, ai u plagos rëndë në studion e tij dhe pasi doli nga spitali, u burgos, duke kaluar dy muaj në burgje të ndryshme. “Ishin mijëra njerëz. Çdo ditë, të paktën 10 do të vdisnin”, zbuloi ai. “Trupat e tyre do të qëndronin dy ditë pranë nesh, askush nuk i hiqte nga qelia… me qëllim”.
Pas lirimit të tij, ai u detyrua të hynte në ushtri, por u arratis paraprakisht, duke ikur në Liban, më pas në Francë në vitin 2014, ku iu dha statusi i refugjatit.
Vepra e tij artistike në skenën e rrugës, thotë ai, është një përpjekje për të përcjellë “gjithçka që nuk është më atje; familje, kujtime”.
Konflikti në Siri, i cili shpërtheu në vitin 2011, ka vrarë rreth gjysmë milioni njerëz dhe ka nxitur zhvendosjen më të madhe të shkaktuar nga konflikti që nga Lufta e Dytë Botërore.
Veronique Pieyre de Mandiargues, themeluese e “Portes Ouvertes Sur l’Art”, e cila mbështet artistët në mërgim, tha se Dawwa “dëshironte të krijonte një imazh të asaj që po ndodhte në Siri, në mënyrë që të mbetej në kujtimet tona”./UBTNews/