/ATSH/ – Shqipëria, që është angazhuar të marrë deri në 4 000 refugjatë nga Afganistani, po strehon disa qindra prej tyre në vendpushimet përgjatë bregdetit të Adriatikut, shkruan Andrew Higgins për “The New York Times”.
Një studente e Mjekësisë, në një ekstazë të shkaktuar nga trauma pas një jave nën sundimin e talebanëve dhe tri ditëve të terrorit duke pritur një fluturim nga aeroporti i Kabulit, në ditën e parë, në shtëpinë e saj të re, vështroi nga dritarja dhe pa Statujën e Lirisë.
“Për një moment, mendova se mos ndoshta isha në Nju Jork”, tha Tahera, një studente 21-vjeçare.
“Por, statuja, e ndërtuar me allçi, në vend të bakrit dhe e vendosur në Shqipërinë e Veriut, një vend dukshëm pro amerikan, ishte shumë më e shkurtër se ajo e vërteta”, shtoi ajo, duke folur me humor, pavarësisht nga sprova e saj e tmerrshme.
Statuja ishte një zbukurim në territorin e një vendpushimi bregdetar shqiptar, që strehon më shumë se 440 afganë, të cilët u larguan nga Kabuli, kur qyteti ra në duart e talebanëve më 15 gusht.
Përpara se të fluturonte javën e kaluar në Shqipëri, vend për të cilin nuk kishte dëgjuar kurrë, Tahera kishte shpresuar të arratisej në SHBA ose Britaninë e Madhe, ku ka një xhaxha.
Por, me tërë ato vende dhe kombe të tjera të pasura që ende ngurrojnë për të marrë refugjatë, ajo ka gjetur strehim në atë që është, ndoshta, kampi më i çuditshëm dhe më luksoz i refugjatëve në botë.
Shqipëria, një nga vendet më të varfra të Evropës, është angazhuar të marrë deri në 4 000 refugjatë nga Afganistani, më shumë se çdo vend tjetër.
Rreth 677 afganë që kanë mbërritur, përfshirë gati 250 fëmijë, po strehohen në vendpushimet përgjatë bregdetit adriatik, një praktikë e bazuar në një qasje të reagimit ndaj urgjencës, që Shqipëria zhvilloi pas një tërmeti shkatërrues në vitin 2019, kur njerëzit e mbetur të pastrehë u vendosën në hotelet në plazhe.
Parwarish, një aktiviste e grave afgane, e cila punoi në projekte të financuara nga Agjencia e SHBA-së për Zhvillim Ndërkombëtar, tha se ajo ishte prekur nga mikpritja e shqiptarëve, por, edhe pse po flinte mirë, kishte sërish makthe.
“Shoh në ëndërr që familja ime po vdes”, thotë ajo.
“I gjithë ky luks është i mrekullueshëm, nëse e ke mendjen e qetë. Unë nuk e kam”, shton ajo
Vendimi për të mirëpritur afganët duket se është i njohur në Shqipëri, një vend me një histori të gjatë të njerëzve të tij që largohen.
“Sigurimi i refugjatëve është gjëja e duhur dhe e natyrshme për të bërë”, tha kryeministri Edi Rama në një intervistë, në Tiranë, kryeqyteti i vendit.
Ndërsa politikanët e opozitës në Francë, Gjermani dhe vende të tjera evropiane nxisin rregullisht frikën nga refugjatët dhe emigrantët, për të ushtruar presion mbi krerët e qeverisë, kundërshtarët e kryeministrit Rama kryesisht kanë qëndruar të heshtur ose kanë mbështetur vendimin e tij për të mirëpritur afganët.
“Ne nuk i vendosim njerëzit në kampe. Ato janë çnjerëzore dhe vendet ku fillojnë të gjitha problemet psikologjike”, tha kryeministri.
“Ne kemi qenë si ata shumë herë në historinë tonë. Ata thjesht po përpiqen të shpëtojnë nga ferri”, shton ai.
Tahera, studentja e mjekësisë, ndan një dhomë me një grua afgane, e cila humbi të dy duart në një sulm me bombë në Afganistan.
Tani, në një vendpushim me tre pishina dhe një plazh të gjatë me rërë, Tahera dëshiron të mësojë të notojë, e etur për të hequr mendjen nga traumat.
Ajo, gjithashtu, mezi pret të mësojë të ngasë biçikletën, një formë stërvitjeje që shoqëria konservatore dhe patriarkale e Afganistanit nuk e pranon për gratë.
E vendosur për të ruajtur karrierën e saj të planifikuar mjekësore, ajo po merr pjesë në një kurs të ndihmës së parë, i ofruar në vendpushim nga një mjek afgan nga Londra.
Shqipëria, një anëtare e NATO-s që dërgoi trupa në Afganistan për t’u bashkuar me përpjekjet e udhëhequra nga SHBA-ja, për të ndaluar talebanët në gji.
Kur, në 2006, ushtria amerikane vendosi që një grup ujgurësh kinezë, që kishte mbajtur rob për katër vjet në Guantanamo Bay, Kubë, nuk ishin terroristë të rrezikshëm, siç kishte pretenduar Kina, Shqipëria ra dakord t’u jepte atyre një vend për të jetuar.
Por zoti Rama tha për marrjen e afganëve se “ne nuk po e bëjmë këtë, sepse na e kërkuan amerikanët”.
Duke e ndjerë se qeveria e mbështetur nga Amerika në Kabul nuk do të zgjasë shumë, pasi trupat amerikane të përfundojnë tërheqjen e tyre nga Afganistani, Rama u ofrua i pari në një samit të NATO-s, në qershor, për të ndihmuar me atë që ai kishte frikë se do të ishte një vërshim i refugjatëve afganë.
Ai u bëri thirrje udhëheqësve të tjerë të bëjnë të njëjtën gjë.
Por, udhëheqësit e NATO-s panë pak arsye për shqetësim të menjëhershëm. Ata iu përmbajtën pikëpamjes optimiste të Uashingtonit se talebanët ishin muaj apo edhe vite larg fitores.
Dy muaj më vonë, Afganistani ra në duart e talebanëve, duke shkaktuar një eksod të aktivisteve të grave, punonjësve të shoqërisë civile, gazetarëve dhe afganëve të tjerë, që kanë frikë nga talebanët.
Në Shqipëri, në Rafaelo Resort, një grup hotelesh me katër dhe pesë yje pranë qytetit të Lezhës, të evakuuarit nga Afganistani hanë në një restorant të veçantë, që shërben ushqime “hallall”, por përzihen pranë pishinës me turistë, kryesisht shqiptarë etnikë nga vendet fqinje, si Kosova.
Strehimi i afganëve mbulohet nga organizata të huaja, si National Endowment for Democracy dhe Fondacioni “Yalda Hakim”, që u krijua nga një gazetar i BBC me origjinë afgane.
Fondacionet e Shoqërisë së Hapur të George Soros po paguajnë për 135 afganë, të cilët punuan me organizatën në Afganistan, për të qëndruar në një hotel luksoz dhe spa në bregdet.
Prania e grave afgane të mbuluara në shezlongët pranë pishinës në “Rafaelo Resort” ka ardhur si një surprizë për klientët që paguajnë, por duket se ata nuk e vrasin mendjen shumë.
“Nuk e kisha idenë se kishte kaq shumë afganë që jetonin këtu, por ata nuk më shqetësojnë”, tha Besnik Zeqiri, një emigrant shqiptar i Kosovës në SHBA.
“Ata janë të gjithë njerëz dhe duhet të mbrohen”, shtoi ai.
Liri Gezoni, një tjetër turist, tha se kishte parë afganë të tmerruar në aeroportin e Kabulit në televizor dhe ishte i lumtur t’i shihte ata të sigurt në Shqipëri.
“Ata nuk po na krijojnë ndonjë problem dhe meritojnë të jetojnë si ne”, tha ai, duke kujtuar se si qindra mijëra shqiptarë etnikë ishin larguar nga Kosova për t’u shpëtuar forcave serbe, në fund të viteve 1990 dhe i dinte traumat e ikjes.
Ministrja e Jashtme e Shqipërisë, Olta Xhacka, tha në një intervistë se evakuuarit afganë, fillimisht, pritej të qëndronin disa muaj, ndërsa përpunoheshin vizat e tyre për në SHBA.
“Por, ne tani po punojmë me premisën se ata do të qëndrojnë në Shqipëri për të paktën një vit, ndoshta edhe më gjatë”, tha ajo, duke shtuar se ata që nuk janë në gjendje të sigurojnë viza, për të lëvizur diku tjetër, do të ishin të mirëpritur të qëndrojnë në Shqipëri.
Wahab, një gazetar i cili ndihmoi drejtimin e një agjencie lajmesh të financuar nga SHBA, që mbulonte çështjet e grave në qytetin perëndimor afgan të Heratit, tha se ai kurrë nuk kishte pritur të shihte objekte të tilla luksoze.
Ai u largua nga Afganistani me gruan dhe tre fëmijët e tij, me ndihmën e “National Endowment for Democracy”.
“Ne jemi refugjatë luksi”, bëri shaka ai.
“Ne shkojmë në plazh dhe shohim gra gjysmë të zhveshura. Ne flemë, hamë dhe shkojmë në plazh. Për shumicën e njerëzve, kjo do të dukej si parajsë”, shton ai.
Por, Afganistani mbetet në mendjen e tij. Ai nuk mund të ndalojë së menduari për tetë pikat e kontrollit taleban, që ndaluan autobusin me të cilin po udhëtonte me familjen e tij nga Herat në Kabul dhe as për kryeqytetin afgan që ndoshta e pa për herë të fundit, ndërsa u ngrit avioni i tij i evakuimit.
“Kabuli, të cilin talebanët e pushtuan disa ditë më parë, dukej shumë, shumë i errët”, tha ai.
Një redaktore, e cila kërkoi të mos i përmendej emri, sepse familja e saj kishte marrë kërcënime nga talebanët, tha se ajo kishte “humbur çdo shpresë në Afganistan” dhe besonte se SHBA-ja, “në njëfarë mënyre, kishin të drejtë të largohej nga vendi ynë, sepse asgjë nuk ishte në të vërtetë duke ndryshuar”.
Si një gazetare e pavarur, e rritur në një familje pashtune, grupi etnik më konservator dhe më i madh i Afganistanit, ajo ishte vetë dëshmi e gjallë se disa gjëra mund të ndryshonin.
Por, kthimi i shpejtë i talebanëve, të mbizotëruar nga Pashtunët, ishte si një alarm vdekjeje për “veshjen” e saj mediatike.
“Çdo ndryshim që kemi arritur, tani është shumëzuar me zero. Ne jemi kthyer në asgjë”, tha ajo.
Tahera, studentja e mjekësisë, shmang diskutimet pse bota e saj shpërtheu kaq shpejt.
Ajo kurrë nuk kishte planifikuar të largohej nga Afganistani, por si grua dhe anëtare e pakicës së përndjekur shpesh, Hazara, ajo vendosi që nuk kishte të ardhme për të në një komb të sunduar nga talebanët.
“Unë gjithmonë i thosha familjes dhe miqve të mi: Unë kurrë nuk do të largohem nga vendi im”, shprehet ajo.
Megjithatë babai i saj e nxiti atë të largohej, kur Fondacioni “Yalda Hakim” i ofroi asaj një shans për të ikur, edhe pse kjo do të thoshte të linte pas prindërit e saj, pesë motrat dhe një vëlla foshnjë.
“Më mungon familja ime. Më mungon universiteti im. Më mungon Afganistani. Unë shqetësohem gjatë gjithë kohës. Vetëm se ka shumë pyetje për të cilat nuk kam përgjigje”, vazhdon ajo.