Në ditën e 13 gushtit të vitit 1983, kaloi në amshim një nga figurat më të ndritshme të mendimit dhe luftës intelektuale shqiptare, Musine Kokalari.
Në këtë përvjetor të ndarjes së saj nga jeta, kujtojmë Musinenë jo vetëm si një shkrimtare dhe një politikane të përkushtuar, por si një simbol të qëndresës dhe sakrificës në një kohë kur mendimi i lirë ishte i ndaluar dhe të drejtat njerëzore ishin të shkelura. Pavarësisht persekutimeve dhe burgimeve që përjetoi gjatë regjimit komunist, trashëgimia e saj intelektuale dhe përpjekjet për të mbrojtur idealet e demokracisë mbeten një dritë e fuqishme dhe frymëzuese për të gjithë ata që besojnë në lirinë dhe drejtësinë.
Musine Kokalari, një emër që pasqyron një epokë të mbushur me shpresë dhe dhembje, lindi më 10 shkurt 1917 në Adana të Turqisë. Me ndihmën e një rruge të vështirë dhe sfiduese, familja e saj u kthye në Shqipëri në vitin 1921 dhe u vendos në Gjirokastër, ku Musineja filloi të ndizej nga drita e edukimit. Ajo kreu shkollën fillore dhe më pas vazhdoi në Institutin “Nëna Mbretëreshë”, ku mësoi të hidhte hapat e saj të parë në botën e dijes.
Në vitin 1939, ndërsa ende ishte studente në Universitetin e Romës, Musine Kokalari botoi librin e saj të parë, “Siç më thotë nënua plakë”. Një vit më vonë, me zemër dhe mendje të ndritur, ajo dhe një grup intelektualësh formuan Partinë Socialdemokrate, duke e shtruar kështu rrugën për një të ardhme më të drejtë. Gazeta “Zëri i Lirisë”, e cila doli në dritë falë përpjekjeve të saj, u bë një simbol i shpresës dhe frymëzimit.
Përpjekjet e saj u ndëshkuan me një çmim të rëndë. Më 12 nëntor 1944, vëllezërit e saj, Muntaz dhe Vesim Kokalari, u pushkatuan nga regjimi komunist. Në katër ditët që pasuan, Musineja u arrestua dhe përjetoi 17 ditë torturash dhe vuajtjesh në burg. Megjithatë, ajo nuk ndaloi së shkruari. Në janar 1945, botoi librin e saj të tretë, “Sa u tund jeta”.
Në vitin 1946, Musine Kokalari u arrestua për herë të dytë dhe u dënuar me 20 vjet heqje lirie. Pavarësisht qëndrimeve të saj të forta dhe bindjeve të thella për lirinë dhe të drejtat njerëzore, ajo nuk u dorëzua. Pas 15 viteve në burg, ajo u dërgua në internim në Rrëshen dhe më pas në Mirditë. Në vitin 1962, në një akt të padrejtë, iu ndalua edhe një herë liria, duke u dënuar me 5 vjet internim.
Në vitin 1981, Musine Kokalari u sëmur rëndë dhe dy vjet më vonë, në një njësi të errët dhe të largët, ajo ndërroi jetë. Megjithatë, përpjekjet e saj për të arritur drejtësinë dhe dritën e lirisë nuk u harruan. Në vitin 1993, Presidenti i Republikës, me një nder të vonuar, e shpalli atë “Martir i Demokracisë”, një titull që e përjetëson përkushtimin dhe sakrificën e saj për një Shqipëri më të drejtë dhe më të lirë.
Në një letër të mbetur në fondin e ish-Arkivit të Partisë në AQSH, Musine Kokalari i shkroi Enver Hoxhës, duke kërkuar shqyrtimin e internimit të saj dhe kthimin e dorëshkrimeve folklorike të mbledhura. Ajo ishte një simbol i pasionit dhe guximit për të kërkuar të drejtën, madje edhe përballë diktaturës dhe përpjekjeve të brutales.
Historia e Musine Kokalari është një testimoni e fuqishme e qëndrueshmërisë dhe guximit për të ndjekur idealet e lirisë dhe drejtësisë, edhe kur një sistem tërësisht represiv përpiqej të zhbënte çdo formë të mendimit të lirë./UBTNews/