Në mëngjesin e 2 shtatorit 1909, qyteti i Elbasanit, i njohur për ndjeshmërinë e tij ndaj çështjeve kombëtare, u bë nikoqir i një ngjarjeje të rëndësishme që do të ndihmonte në modelimin e të ardhmes së arsimit shqiptar. Ky ishte Kongresi Kombëtar i Elbasanit, një mbledhje që i dha një drejtim të ri dhe të fuqishëm për përhapjen e shkollave shqipe dhe të shkrimit shqip.
Kongresi u organizua me nismën e klubit shqiptar të Selanikut, një grup i përkushtuar që kishte kuptuar thelbësoren e arsimit në forcimin e identitetit kombëtar. Në këtë kongres, 35 delegatë të përzgjedhur nga klube dhe shoqëri shqiptare nga të gjitha trevat shqiptare, morën pjesë me entuziazëm dhe dedikim. Midis tyre ishin figura të shquara si O. Pojani, Grigor Cilka, dhe Mithat Frashëri, të cilët me pasion diskutuan dhe vendosën për të ardhmen e arsimit shqiptar.
Një nga vendimet më të rëndësishme të Kongresit ishte themelimi i një shkolle të mesme pedagogjike (normale) në Elbasan. Kjo shkollë do të kishte gjashtë klasa dhe do të përgatiste mësues të kualifikuar për shkollat fillore shqipe, duke u bërë një qendër e rëndësishme për formimin e brezave të rinj shqiptarë. E mbështetur me kontributin e të gjitha klubeve dhe shoqërive shqiptare, kjo shkollë kishte për qëllim jo vetëm edukimin e mësuesve, por edhe ruajtjen dhe zhvillimin e gjuhës shqipe.
Për të mbështetur dhe administruar shkollën e re, kongresi vendosi gjithashtu të ngrihej në Korçë shoqëria qendrore shkollore “Përparimi”. Ky institucion do të kishte rolin kryesor në menaxhimin e shkollës normale dhe në hapjen e shkollave të tjera shqipe. Në përpjekjen për të promovuar shkrimin dhe materialet shkollore në gjuhën shqipe, shoqëria “Përparimi” do të punonte për botimin e librave dhe teksteve shqipe, dhe njëkohësisht do të kërkonte që të njihej zyrtarisht nga qeveria turke, për të siguruar mbështetje dhe njohje formale.
Vendimet e Kongresit të Elbasanit i dhanë një shtysë të fuqishme lëvizjes kombëtare shqiptare. Ato nuk ishin vetëm një hap përpara në fushën e arsimit, por gjithashtu një shenjë e forcës dhe unitetit të shqiptarëve në përpjekjet e tyre për të ruajtur dhe promovuar kulturën dhe gjuhën e tyre. Elbasani, në këtë ditë të veçantë, u shndërrua në një simbol të angazhimit dhe pasionit për arsim dhe identitet kombëtar./UBTNews/