Më 1 deri më 3 tetor 1895, në Koriliano Kalabro, të Provincës së Kozencës, u zhvillua Kongresi i Parë Gjuhësor Shqiptar, një ngjarje historike që shënoi një hap të rëndësishëm në ruajtjen dhe promovimin e gjuhës shqipe. Ky kongres, i cili u pasqyrua gjerësisht në shtypin italian dhe europian të kohës, trajtoi aspekte të ndryshme gramatikore, leksikore dhe fonetike të shqipes, një gjuhë që arbëreshët e kultivonin me pasion dhe patriotizëm.
Punimet e kongresit u zhvilluan në mjediset e gjimnazit “Garopoli” dhe morën pjesë 25 kongresistë, përfshirë gjuhëtarë, shkrimtarë, poetë, gazetarë dhe klerikë të shquar të kishës arbëreshe. Ky aktivitet shkencor dhe patriotik tërhoqi vëmendjen e rreth 500 pjesëmarrësve nga komuna të ndryshme të Kalabrisë, Kampanjës, Pulias dhe Siçilisë, të cilët ishin të angazhuar në ruajtjen e traditave dhe identitetit shqiptar.
Një nga momentet kryesore të këtij kongresi ishte miratimi, më 2 tetor 1895, i themelimit të Shoqërisë Kombëtare Shqiptare, e cila kishte për qëllim promovimin e gjuhës dhe kulturës shqiptare. Statuti i shoqatës dhe këshilli drejtues u miratuan gjithashtu, me Jeronim De Radën, një nga figurat më të shquara të letërsisë shqipe të shekullit XIX, si kryetar nderi.
Ky kongres përbën një pikë referimi të rëndësishme për ruajtjen e gjuhës shqipe dhe identitetit kombëtar, duke e forcuar ndjenjën e përkatësisë ndër arbëreshët dhe duke ndihmuar në formimin e një identiteti kombëtar më të fortë për shqiptarët në përgjithësi. Ngjarja e Kalabrisë vazhdon të kujtohet si një simbol i angazhimit për ruajtjen e kulturës dhe gjuhës shqipe, të cilat janë thelbësore për historinë dhe traditat e popullit shqiptar./UBTNews/