Abaz Kupi, një figurë e shquar e historisë shqiptare dhe një nacionalist i përndjekur nga regjimi komunist, lindi në Krujë në vitin 1892. Jeta e tij është një testimoniale e angazhimit të pandërprerë për liri dhe pavarësi, e mbushur me sakrifica dhe përpjekje të mëdha për t’i shërbyer atdheut të tij. Ndërsa në vitin 1912 ai mbështeti Esat Pashë Toptanin, Kupi, i njohur për karakterin e tij të fortë dhe vendosmërinë, u përfshi më vonë në vitin 1920 në një tjetër moment kritik të historisë shqiptare. Ai u rreshtua pranë Mustafa Krujës në luftën kundër Ahmet Zogut, një kundërshtim që do të pasonte me një periudhë tensioni për Kupi-n, ndonëse ai arriti të shkëputej nga kjo marrëdhënie për t’u bërë komandant i Krujës dhe, më pas, major në xhandarmërinë e Durrësit gjatë periudhës 1932-1939.
Në vitin 1939, kur Italia fashiste pushtoi Shqipërinë, Abaz Kupi, i njohur gjithashtu me nofkën “Bazi i Canës”, udhëhoqi qëndresën heroike të trupave shqiptare në Durrës. Gjatë këtyre orëve të zisë, Kupi qëndroi i palëkundur për 36 orë, duke kundërshtuar me çdo mjet pushtuesin italian. Pas këtij momenti, ai u largua drejt Stambollit për të shpëtuar nga pushtimi. Gjatë vitit 1939, familja e tij u internua në Himarë, ndërkohë që ai u rikthye në atdhe pas pushtimit të Shqipërisë nga forcat gjermane gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Abaz Kupi luajti një rol të rëndësishëm në organizimin e qëndresës gjatë Luftës së Dytë Botërore, duke qenë një nga nismëtarët e Mbledhjes së Pezës më 16 shtator 1942, ku u zgjodh anëtar i Këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar (KANÇ). Po ashtu, ai mori pjesë aktive në Konferencën e Mukjes, mbajtur në gusht të vitit 1943, e cila synonte bashkimin e forcave për të luftuar pushtuesit, por u kundërshtua më pas nga Enver Hoxha, i cili hodhi poshtë marrëveshjet e arritura. Pas këtyre ngjarjeve, në 19 nëntor 1943, Kupi u largua nga Kryesia e Këshillit të Përgjithshëm Nacionalçlirimtar dhe, vetëm dy ditë më vonë, formoi Lëvizjen e Legalitetit, e cila synonte rikthimin e Mbretit Zog në Shqipëri. Kupi kaloi vitet e fundit të jetës së tij në mërgim, duke u larguar përfundimisht nga atdheu më 24 tetor 1944. Pas këtij largimi, familja e tij vuajti persekutimin e regjimit komunist; djali i tij u arrestua në vitin 1945, ndërsa bashkëshortja dhe vajzat e tij u internuan në Tepelenë dhe më pas nëpër kampet e Myzeqesë.
Abaz Kupi mbetet një nga simbolet më të spikatura të luftës për liri, duke u përballur me shumë peripeci dhe të papritura, por gjithmonë besnik ndaj idealit të tij për një Shqipëri të lirë dhe të pavarur. Vdekja e tij më 9 janar 1976 e mbylli një jetë të shëndritshme me sakrifica për atdhenë, duke u lënë pas një trashëgimi të paharruar në historinë e kombit shqiptar./UBTNews/