Më 26 mars të vitit 1990, Shqipëria do të shënonte një ngjarje historike që do të ndryshonte rrjedhën e fatit të saj politik dhe shoqëror. Ishte dita kur në qytetin e Kavajës u zhvillua protesta e parë antikomuniste, një ngjarje që do të shënonte fillimin e rrugëtimit të Shqipërisë drejt demokracisë dhe lirisë. Në përvjetorin e saj të 35-të, Muzeu Historik Kombëtar e kujtoi këtë ngjarje, e cila mbetet një simbol i guximit dhe shpresës për ndryshim.
Në fund të viteve ’80 dhe fillim të viteve ’90, Blloku Lindor ishte përfshirë nga një sërë ngjarjesh që do të ndryshonin rrënjësisht politikat dhe sistemet e shteteve komuniste. Rrëzimi i Murit të Berlinit në 1989 ishte një moment kyç në këtë proces, dhe ndikimi i tij u ndje gjithashtu në Shqipëri, ku regjimi komunist i Enver Hoxhës, pas vdekjes së udhëheqësit, po përballej me presionin e jashtëm dhe të brendshëm për ndryshim. Edhe pse Shqipëria ishte një nga shtetet e fundit që e përjetoi këtë valë të ndryshimeve, ajo nuk mund të qëndronte më indiferente ndaj erës së re të lirisë që po frynte kudo në Europë.
Protesta që ndodhi më 26 mars 1990 ishte pasojë e një ngjarjeje të tjera të rëndësishme që ndodhi më 25 mars 1990 në stadiumin “Besa” të Kavajës, gjatë ndeshjes futbollistike ndërmjet Besës dhe Partizanit. Ajo ditë shënoi shpërthimin e një revoltë spontane nga të rinjtë që ishin mbledhur për të ndjekur ndeshjen. Thirrjet “Poshtë regjimi”, “Liri, Demokraci” dhe kundërshtimi i hapur ndaj diktaturës komuniste morën ngjallje në zemrat e të rinjve, që kërkonin një të ardhme më të ndritur dhe më të lira. Gjatë kësaj proteste, autoritetet e kohës arrestuan një numër të konsiderueshëm protestuesish, ndërsa dhuna e përdorur tregoi se regjimi ishte ende i gatshëm të mbante me çdo çmim pushtetin.
Por, më 26 mars, një numër i madh qytetarësh, shumica e të rinjve, iu drejtuan rajonit të policisë me thirrje të tjera: “Lironi shokët tanë”, “Poshtë diktatura”, “Liri, Demokraci”. Kjo ditë u bë një simbol i shpresës dhe i forcës së popullit për të kërkuar të drejtat e tij, të drejtat për liri dhe dinjitet. Ajo ishte një pikë kthese në historinë e Shqipërisë, një hap i parë drejt shpërbërjes së një sistemi totalitar që kishte sunduar për më shumë se katër dekada.
Protesta e Kavajës nuk ishte thjesht një akt i një grushti të rinjsh që kërkonin më shumë liri. Ajo ishte një thirrje që erdhi nga thellësitë e zemrës së popullit shqiptar, një kërkesë për ndryshim që përfundimisht do të çonte në shembjen e regjimit komunist. Pas këtij momenti, Shqipëria hyri në një periudhë të pasigurisë, por gjithashtu në një periudhë shprese. Kjo protestë i hapi rrugën zhvillimeve që do të çonin në rënien e komunizmit në vitin 1992 dhe do të ndihmonte në ndërtimin e shtetit të ri shqiptar, të lirë dhe demokratik.
35 vjet më pas, kujtimi i kësaj proteste është një testament i guximit të të rinjve që u ngritën kundër padrejtësive të një regjimi që i kishte shtypur për shumë vite. Ajo mbetet një ditë që e kujtojmë me nderim dhe mirënjohje për ata që e bëri të mundur këtë ndryshim, dhe që na mësoi se forca e popullit është më e madhe se çdo diktaturë./UBTNews/