Sipas kërkimeve të reja, një organizëm njëqelizor pa tru ose sistem nervor mund të krijojë një lloj kujtese dhe t’ua kalojë atë brezave të ardhshëm.
Shkencëtarët kanë zbuluar se bakteri i kudogjendur Escherichia coli “kujton” përvojat e kaluara për disa orë dhe se kjo kujtesë mund t’u kalohet brezave të ardhshëm.
Ky është zbulimi i parë i tillë, por duhet theksuar se e ashtuquajtura kujtesa e baktereve ndryshon nga kujtesa e vetëdijshme e njeriut. Fenomeni i kujtesës në baktere në fakt përshkruan se si informacioni nga përvojat e kaluara ndikon në vendimmarrjen e tyre aktuale.
“Bakteret nuk kanë tru, por ato mund të mbledhin informacion nga mjedisi i tyre. Nëse ata kanë hasur shpesh në të njëjtin mjedis, ata mund ta ruajnë këtë informacion dhe t’i qasen më vonë kur të jetë e nevojshme”, tha bioshkencëtari molekular Souvik Bhattacharyya nga Universiteti i Teksasit, raporton Science Alert.
Bhattacharyya dhe kolegët e tij kryen më shumë se 10.000 teste mbi bakteret për të përcaktuar modelet e sjelljes. Ata donin të shihnin nëse qelizat E. coli do të grumbulloheshin së bashku në mostër në një masë të vetme migruese. Një sjellje e tillë shpesh tregon se qelizat janë bashkuar në një kërkim efikas për një mjedis të përshtatshëm.
Në eksperimentet fillestare, shkencëtarët ekspozuan qelizat E. coli ndaj disa faktorëve të ndryshëm mjedisorë për të parë se cilat kushte i nxisin më shpejt ato të grumbullohen në një masë lëvizëse. Ekipi zbuloi se nivelet ndërqelizore të hekurit luajnë një rol të rëndësishëm në këtë.
Nivelet e ulëta të hekurit u shoqëruan me formimin më të shpejtë dhe më efikas të një tufe bakteriale aktive, ndërsa nivelet më të larta çuan në një mënyrë jetese më paqësore.
Midis qelizave të gjeneratës së parë E. coli, kjo dukej si një përgjigje intuitive. Por pas vetëm një grumbullimi masiv, bakteret në nivele të ulëta hekuri ishin edhe më të shpejta dhe më efikase në grumbullim se më parë.
Për më tepër, ata e përcollën këtë memorie “të hekurt” në të paktën katër gjenerata të njëpasnjëshme të pasardhësve – të cilët krijohen nga ndarja e qelizës mëmë në dy qeliza të reja. Deri në gjeneratën e shtatë të qelizave të reja, kjo memorie humbet natyrshëm.
Shkencëtarët ende nuk e kanë zbuluar mekanizmin molekular pas sistemit potencial të kujtesës dhe trashëgimisë së tij, por duket se ekziston një lidhje e fortë midis hekurit ndërqelizor dhe sjelljes së grumbullimit të brezave.
Epigjenetika luan një rol në transmetimin e mjediseve biologjike “të kujtuara” përmes brezave të E. coli duke fikur ose ndezur cilësimet e gjeneve specifike, por ekspertët besojnë se ky nuk është mekanizmi parësor në këtë rast, duke pasur parasysh kohëzgjatjen e shkurtër të informacioni i trashëguar.
Nga ana tjetër, hekuri shoqërohet me reagimet e baktereve ndaj stresit, kështu që ka kuptim evolucionar që rreth tij të formohet një sistem memorie ndër brezash. Një sistem memorie me bazë hekuri mund të ndihmojë E. coli të përshtatet me kushtet e këqija mjedisore ose me antibiotikët.
“Përpara se të kishte oksigjen në atmosferën e Tokës, jeta e hershme qelizore përdorte hekurin për shumë procese qelizore. Ai është i rëndësishëm jo vetëm në formimin e jetës në Tokë, por edhe gjatë evolucionit. Në çdo rast, aq më shumë dimë për sjelljen e baktereve, aq më shumë ne mund t’i luftojmë ato”, përfundon Bhattacharyya.
Hulumtimi u botua në revistën “PNAS”.