Derisa kundërofensiva e ushtrisë ukrainase kundër forcave ruse në lindje të vendit po vazhdon, edhe një betejë tjetër po vazhdon në Kiev – kundër korrupsionit.
Presidenti Volodymyr Zelensky së fundmi shkarkoi Oleksii Reznikovin nga posti i ministrit të Mbrojtjes. Ka edhe disa raste të tjera kundër zyrtarëve të Mbrojtjes. Një nga oligarkët më famëkeq të Ukrainës, Ihor Kolomoisky, u arrestua nën dyshimin për mashtrim dhe pastrim parash dhe ndodhet në paraburgim.
Ndërsa lufta në shkallë të gjerë kalon kufirin 18-mujor, historitë e kthimit në skemat e njohura korruptive dhe mënyrën e vjetër të të bërit biznes shfaqen gjithnjë e më shpesh nga mediat ukrainase. Qeveria tani po përpiqet t’i tregojë popullatës – dhe donatorëve të huaj të vendit – se korrupsioni në kohë lufte nuk do të tolerohet.
“Tani më shumë se kurrë, ukrainasit e kuptojnë se korrupsioni mund të vrasë”, deklaroi Daria Kaleniuk, drejtori ekzekutiv i OJQ-së, qendra e veprimit kundër korrupsionit.
“Shkathtësia e Zelenskyt është të lexojë disponimin publik dhe është e qartë se ai është i detyruar të veprojë”.
“Lufta ndryshoi shoqërinë ukrainase dhe tani të gjithë në qeveri e kuptojnë se njerëzit duan një marrëveshje të re sociale me autoritetet”, shtoi ajo.
Qe një vit e gjysmë, miliona ukrainas kanë mbledhur fonde për të mbledhur para për mbështetje financiare dhe logjistike për ushtarët në vijën e frontit. Në të njëjtën kohë, kishte një fluks të madh parash dhe furnizimesh nga jashtë, të cilat natyrshëm ofronin mundësi për të përfituar zyrtarët më pak skrupulozë.
“Në vitin 2022, kishte 400 kontrata të reja përmes Ministrisë së Mbrojtjes”, deklaroi Anastasiia Shuba, avokate dhe mbështetëse e ushtrisë së Ukrainës.
Sipas saj, papritur, nevojat e ushtrisë ukrainase ishin shumë më të mëdha se sa pritej.
“Buxheti për vitin 2022 ishte vendosur në vitin 2021 dhe parashikohej se do të na duheshin 67 mijë uniforma dimërore. Në fakt, na duheshin 1.2 milion”, deklaroi ajo tutje.
Megjithatë, Shuba tha se Reznikov e ka përmirësuar transparencën, përfshirë edhe ngritjen e organit mbikëqyrës dhe dyshoi në mençurinë e ndryshimit të ministrit gjatë kundërsulmit.
Të tjerë, megjithatë, thanë se pozicioni i Reznikov u bë i paqëndrueshëm pas një sërë skandalesh prokurimi.
“Askush nuk sugjeron përfshirjen e drejtpërdrejtë të Reznikov në korrupsion, por nëse ka çështje gjyqësore dhe kështu me radhë dhe ministria nuk tregon punë efektive për ta trajtuar atë dhe për ta komunikuar mirë këtë me shoqërinë, atëherë kërkon qartë një ndryshim të menaxhimit”, tha Mykhailo Podolyak, një ndihmës i presidentit.
Podolyak tha se kishte aq shumë “toksicitet informativ” rreth Reznikovut, sa Zelensky ndjeu se nuk kishte zgjidhje tjetër veçse të shkarkonte ministrin. Ai shtoi se lufta kundër korrupsionit është tani një nga prioritetet kryesore të presidentit.
“Presidenti është shumë i ashpër për këtë. Ai mendon se ne duhet të luftojmë shumë ashpër kundër korrupsionit në të gjitha nivelet, duhet të ketë çështje gjyqësore dhe dënime me burg, jo vetëm që njerëzit të largohen në heshtje”, tha Podolyak.
Disa në Ukrainë shqetësohen se vetë skandalet e korrupsionit publik po e vënë në rrezik fluksin e furnizimeve të huaja, pasi qeveritë në perëndim mund të vënë në dyshim mençurinë e dërgimit të ndihmës kur një pjesë e vlerës mund të përfundojë në xhepat e zyrtarëve të korruptuar.
“Shumë vende po dërgojnë burime të mëdha në Ukrainë, dhe me të drejtë, por qeveritë dhe popullatat së shpejti do të humbasin durimin për këtë nëse nuk ka shenja se qeveria është serioze për të luftuar korrupsionin”, tha një diplomat perëndimor në Kiev.
Aktivistët kundër korrupsionit thonë se ka shumë punë për të bërë, por sugjerojnë se skandalet e fundit janë një shenjë e mirë dhe jo e keqe.
“Është e rëndësishme që njerëzit jashtë Ukrainës të kuptojnë se fakti që mund të kemi skandale korrupsioni publik në Ukrainë, madje edhe në ministrinë e mbrojtjes në një kohë lufte në shkallë të gjerë, është një shenjë pozitive e një shoqërie të shëndetshme dhe demokratike”, tha Kaleniuk.
Që nga pavarësia, qeveritë e njëpasnjëshme të Ukrainës janë akuzuar për korrupsion. Oligarkët e fuqishëm të vendit kontrollonin blloqet parlamentare, drejtonin stacione televizive dhe kishin ndikim të madh politik.
Pas revolucionit të Maidan në vitin 2014, pati përpjekje të konsiderueshme të bëra nga aktivistë dhe disa politikanë për të luftuar korrupsionin, por shumë nga skemat e vjetra vazhduan. Zelenskiy erdhi në detyrë duke premtuar “deoligarkizimin” dhe zero tolerancë për korrupsionin, por u ndoq nga sugjerimet se ai ia detyronte suksesin e tij Kolomoisky, i cili zotëronte stacionin televiziv që e bëri atë të shquar si aktor dhe ekzekutiv.
Tani, Kolomoisky është në burg në pritje të gjykimit.
“Nuk do të ketë më shumë dekada ‘biznes si zakonisht’ për ata që plaçkitën Ukrainën dhe e vendosën veten mbi ligjin dhe çdo rregull… Ligji duhet të funksionojë”, tha Zelensky në një deklaratë.
Serhiy Leshchenko, një ish-gazetar investigativ dhe deputet, e përshkroi Kolomoisky si “një dinosaur të gjeneratës së kapitalizmit të egër”. Leshchenko vuri në dukje faktin se disa agjenci të ndryshme shtetërore kanë bërë presion për të marrë drejtimin në prokurorinë Kolomoisky.
“Pesë apo 10 vjet më parë ka pasur një garë ndërmjet agjencive për të marrë para nga të korruptuarit për të mos i ndjekur penalisht, tani ka një garë për të drejtuar prokurorinë”, tha ai. “Ne kemi një mundësi për të ndryshuar rregullat e lojës”.
Edhe oligarkëve të tjerë u janë prerë krahët në realitetin e ri të kohës së luftës, duke humbur ndikimin e tyre në media dhe në parlament, megjithëse shumë mund të gjejnë mënyra të reja për të lulëzuar.
“Ne jemi në një rrugë të mirë me pakësimin e fuqisë së ndikimit oligarkik, por nuk ka asnjë garanci që oligarkët e rinj nuk do të ngrihen në vendin e tyre”, tha Kaleniuk.
Për shumë në komunitetin ndërkombëtar, duke parë mundësinë e shumë viteve të financimit ushtarak të Ukrainës dhe më pas të investimit në rindërtimin e vendit, lufta kundër korrupsionit është pothuajse po aq e rëndësishme sa lufta në fushën e betejës.
“Nëse Ukraina pret që partnerët e saj ndërkombëtarë të qëndrojnë në kurs, ajo duhet t’i tregojë botës se është serioze për ndërtimin e institucioneve reale dhe për të shuar korrupsionin”, tha diplomati perëndimor./UBTNews/