Denise de Valencia dhe burri i saj banojnë ligjërisht në Suedi për gjashtë vjet. Të dy janë të punësuar, paguajnë taksa, kanë marrë një apartament me qira në Stokholm, kanë blerë një makinë, kanë marrë leje drejtimi suedez dhe nuk kanë shkelur kurrë ligjin.
Megjithatë pas disa muajsh ai ndoshta do të duhet të largohet nga Suedia dhe të ndërtojë ekzistencën e tij nga e para në një vend tjetër. Dhe nuk janë të vetmit, mijëra qytetarë suedezë që banojnë ligjërisht në vend në bazë të lejeve të përkohshme të punës janë nën sulm.
Domethënë, nga 1 nëntori, Suedia dyfishon pagën minimale bruto që duhet të fitojnë shtetasit e huaj për të mbajtur lejet e punës. Tani e tutje, kërkohen të paktën 27.360 SEK në muaj (rreth 2.400 euro), ose 80 për qind e pagës mesatare në vend, në vend të 13.000 SEK të mëparshme (rreth 1.150 euro).
Ky ndryshim vlen jo vetëm për emigrantët e rinj që punojnë, por edhe për ata ekzistues, me kusht që të mos kenë një leje të përhershme pune. Nga rregullat e reja përjashtohen edhe qytetarët e anëtarëve të Bashkimit Evropian, punëtorët sezonalë, sportistët dhe trajnerët profesionistë, kujdestarët e fëmijëve dhe disa kategori të tjera emigrantësh.
“Që kur kemi ardhur në Suedi nuk kemi bërë asnjë krim. Pse më detyrojnë të largohem nga Suedia? A jam kriminel se punoj pastruese? A jam bërë kërcënim për shtetin?”, tha Denise de Valencia për uebsajtin local.se.
Sipas interpretimit të Agjencisë Suedeze të Migracionit, arsyeja zyrtare e këtij ndryshimi drastik është rregullimi dhe përmirësimi i kushteve të punës për emigrantët.
“Një kërkesë më e lartë për jetesë do të forcojë pozicionin e punëtorëve emigrantë në tregun e punës, do të parandalojë uljen e pagave për punëtorët emigrantë dhe do të dekurajojë konkurrencën me paga të ulëta”, thuhet në faqen e internetit të Agjencisë së Migracionit, e cila vlerëson se 10 deri në 20 për qind e aplikimeve të ardhshme do të refuzohen sipas rregulloreve të reja.
Punëdhënësit protestojnë
Kushtet më të rrepta për emigrantët që punojnë janë rezultat i një marrëveshjeje midis koalicionit qeverisës të qendrës së djathtë dhe demokratëve të Suedisë së ekstremit të djathtë, por edhe qeveria e mëparshme socialdemokrate njoftoi një lëvizje në këtë drejtim.
Nuk ka dyshim se motivimi i ndryshimit ishte dëshira për të reduktuar ardhjen e të huajve më pak të arsimuar, si dhe për të hapur më shumë mundësi për qytetarët suedezë të papunë. Megjithatë, siç tha një punëdhënës suedez: “Nuk ka shumë suedezë që duan të punojnë në punë pastrimi”.
Kjo rritje shkaktoi më së shumti protesta te punëdhënësit. Ata besojnë se pagat e punonjësve nuk duhet të përcaktohen nga shteti, por nga gjendja e tregut dhe produktiviteti dhe ekspertiza e punonjësve. Ata paralajmërojnë se të gjithë sektorë të biznesit si industritë e shërbimeve, shtëpitë për të moshuarit dhe të pafuqishmit, shitja me pakicë, bujqësia, pylltaria dhe pastrimi dhe rehabilitimi mund të mbeten pa një fuqi punëtore të përshtatshme.
Shoqata Suedeze e Punëdhënësve porositi së fundmi një studim mbi imigracionin për fuqinë punëtore në Suedi nga viti 2015 deri në vitin 2020 dhe u zbulua se kompanitë që punësojnë punëtorë të huaj sot kanë një rritje 10 për qind më të lartë të qarkullimit sesa kompanitë e krahasueshme që menaxhonin tregun vendas të punës.
“Imigrimi i fuqisë punëtore ka një efekt pozitiv në rritjen ekonomike. Nëse ata nuk mund të gjejnë punonjës me aftësitë e duhura, punëdhënësit duhet të përmbahen nga zgjerimi i biznesit të tyre. Mendoj se qeveria suedeze e qëlloi veten në këmbë me këtë ndryshim”, thotë Karin Johansson, nënkryetar i Shoqatës Suedeze të Punëdhënësve.
Ministrja e Emigracionit, Maria Malmer Stenergard nuk i pranon argumentet e punëdhënësve dhe thotë se shteti nuk do të ndërhyjë në negociatat kolektive mes punëdhënësve dhe sindikatave, por punonjësit e huaj do të duhet të lidhin një kontratë pune me shumën e përmendur për të marrë leje pune.
“Kjo kërkesë do të prekë kryesisht njerëzit që punojnë në industrinë e pastrimit, restorantet e ushqimit të shpejtë dhe shërbimet e kujdesit në shtëpi. Mendoj se është e arsyeshme që këto punë të merren nga punonjës që janë tashmë në Suedi”, shpjegoi Stenergard.
Teza se shtetasit suedezë duhet të punësohen në vend të emigrantëve që punojnë nuk është e pabazë kur merret parasysh shkalla relativisht e lartë e papunësisë në gusht në Suedi prej 7.6 për qind (6.9 për qind në Kroaci).
Megjithatë, Suedia në të njëjtën kohë ka shkallën e tretë më të lartë të punësimit në Bashkimin Evropian – deri në 69 për qind e qytetarëve (54.9 për qind në Kroaci) të moshës 15 deri në 74-vjeç punojnë të paktën disa orë në javë, që do të thotë se ndoshta vërtet shumë njerëz janë të gatshëm të pranojnë çdo punë kudo në Suedi.
Shumica e kundërshtimeve ndaj rregullave të reja erdhën nga sektorët e shëndetësisë dhe të mirëqenies sociale. Gjegjësisht, frikësohet se mungesa e personelit mjekësor dhe punonjësve të shtëpive për kujdes të ndryshëm do të arrijë në nivele kritike.
Pagat në kujdesin shëndetësor suedez janë mjaft konkurruese, por vetëm pasi mjekët dhe infermierët emigrantë marrin një licencë suedeze për të punuar. Gjatë përshtatjes, arsimimit dhe mësimit të gjuhës, ata kanë dukshëm më pak të ardhura dhe një situatë e tillë mund të zgjasë me muaj.
“Kjo do të sjellë vështirësi në gjetjen e stafit për të gjithë sektorin shëndetësor dhe social. Do të bëjmë gjithçka për të aktivizuar personat që janë aktualisht jashtë tregut të punës, por nuk do të mjaftojë. Duhet të kemi modele që lehtësojnë situatën, jo propozime që krijojnë pengesa”, tha presidenti i Asociacionit të Komunave dhe Rajoneve Suedeze Anders Henriksson.
Absurditeti i dispozitës
Veçanërisht problematike për shkak të mungesës së fuqisë punëtore mund të jetë veriu i Suedisë, ku në 10 vjetët e ardhshëm 100.000 banorë të rinj duhet të lëvizin (ose të lindin, gjë që është joreale) për të ruajtur standardin aktual dhe për të përmbushur nevojat e punës. Gjatë vitit 2022 kanë mbërritur vetëm 2000 prej tyre.
Absurditeti i dhënies së pagave të qeverisë për punëtorët emigrantë u ekspozua më së miri nga sindikatat në veri të Suedisë. Sindikata e shërbimeve në qytetin e Umea në bregdetin e Gjirit të Bothnisë ka vendosur të marrë pagën bruto minimale prej 27.360 SEK dhe tani po e kërkon atë shumë si bazë për të gjithë anëtarët e saj.
“Qeveria ka vendosur një shumë që garanton një jetesë të mirë. Kështu që ne duhet të veprojmë në përputhje me rrethanat. Disa nga anëtarët tanë paguhen në mënyrë të turpshme. Unë po thërras autoritetet lokale në tryezën e negociatave për të rritur pagat fillestare për anëtarët tanë”, tha shefi i sindikatës, Ethel Henriksson.