Gjatë vitit 2023 janë shuar rreth 1 mijë e 500 biznese në Agjencinë e Regjistrimit të Bizneseve në kuadër të Ministrisë së Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, ndonëse Administrata Tatimore e Kosovës gjatë kësaj periudhe ka mbyllur veprimtarinë e vetëm 20 bizneseve, pasi që nuk mund të çregjistrohet asnjë biznes pa i kryer obligimet dhe detyrimet ndaj Administratës Tatimore.
Mungesa e politikave zhvillimore dhe qasja e kufizuar në financa, vlerësohen disa nga barrierat që çojnë në vështirësi të mëdha bizneset dhe të cilat mund të jenë si faktorë kontribuues në falimentimin e shumë prej tyre.
Në një përgjigje me shkrim nga Ministria e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë thonë se gjatë periudhës janar-nëntor 2023, numri i bizneseve të regjistruara është 10 mijë e 790, ndërsa 1 mijë e 497 janë mbyllur. MINT-i potencon se trendi i hapjes dhe mbylljes së bizneseve është i ngjashëm me atë të vitit 2022.
“Gjatë periudhës janar-nëntor 2023, numri i bizneseve të regjistruara është 10 mijë e 790, ndërsa 1 mijë e 497 prej tyre janë mbyllur. Këto shifra tregojnë për një aktivitet të vazhdueshëm në sektorin e biznesit, megjithatë, vlen të theksohet se këto janë të dhënat pa përfshirjen e muajit dhjetor, i cili mund të sjellë një numër shtesë të bizneseve të regjistruara. Po ashtu, te bizneset e shuara duhet të theksojmë se të gjitha bizneset që ndryshojnë status duke kaluar në status tjetër, automatikisht konsiderohen të shuara e që në fakt vazhdojnë aktivitetin në një status tjetër. A ka rritje apo rënie të hapjes dhe mbylljes së bizneseve në krahasim me vitin e kaluar (2022)? Kur krahasojmë këto të dhëna me vitin e kaluar, shohim një trend relativisht të ngjashëm. Në vitin 2022, janar-dhjetor, janë regjistruar 11 mijë e 43 biznese, pra një shifër e ngjashme me atë të vitit 2023. Në anën tjetër, numri i bizneseve të mbyllura ka qenë përafërsisht në të njëjtën shifër”, thonë nga MINT-i në përgjigjen e tyre përmes emailit.
Ndërkaq, shifrat e hapjes dhe mbylljes së bizneseve në Kosovë janë të ndryshme nga MINT-i dhe ATK-ja.
Zëdhënësja e Administratës Tatimore e Kosovës, Valentina Bytyqi-Sefa në një prononcim thekson se numri i bizneseve, të cilat janë hapur në vitin 2023 është mbi 20 mijë, ndërsa 20 të tjera kanë përmbyllur veprimtarinë. Bytyqi-Sefa potencon se janë hapur rreth dy mijë biznese që aktivitet primar e kanë tregtinë me shumicë dhe pakicë, ndërkaq nga po e njëjta veprimtari janë mbyllur shtatë biznese. Ajo vlerëson se procesi i hapjes së një biznesi është i thjeshtë, ndërkaq për të mbyllur duhet plotësuar disa kritere dhe të gjitha obligimet ndaj ATK-së.
“Numri i bizneseve, të cilat janë hapur në vitin 2023, vitin që po e lëmë pas, është 21 mijë e 156 sosh, për dallim nga ato të cilat kanë kërkuar të shuajnë aktivitetin e tyre, ku janë 20 biznese të cilave, është arritur të mbyllet veprimtaria e tyre… Sipas statistikave, të cilat kemi siguruar, bizneset të cilat kanë kërkuar që të hapen në vitin që lamë pas janë në sektorin ose aktivitet primar që kanë tregtia me shumicës dhe pakicë, që janë diku 2 mijë 722 biznese që janë hapur te kjo veprimtari. Ndërsa, te bizneset, të cilat janë mbyllur vitin që e lamë pas, kemi diku shtatë biznese, të cilat kanë kërkuar të mbyllen nga e njëjta veprimtari, nga veprimtaria e tregtisë me shumicë dhe pakicë… Sigurisht, procedurat e hapjes së një biznesi janë shumë më të thjeshta dhe nuk kanë shumë përgjegjësi ndaj shtetit, ligji nuk obligon shumë në pjesën e hapjes. Mirëpo, sa i përket pjesës së procedurës kur një biznes duhet të mbyllet, janë procedura të tjera, të cilat i parasheh për Administratën Tatimore dhe procedurat. Asnjë biznes nuk mund të mbyllet nëse nuk i plotëson të gjitha kriteret, të cilat thirren në nenet e përcaktuara nga ky ligj, pasi fillimisht biznesi duhet t’i kryejnë të gjitha obligimet, detyrimet që i ka ndaj Administratës Tatimore të Kosovës”, thotë Bytyqi-Sefa.
Ndërkaq, drejtoresha ekzekutive e Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë së Kosovës (DhTIK), Zana Beqiri, thotë për KosovaPress se bizneset e reja problemin më të madh e kanë te qasja në financa. Ajo potencoi se ka ngecje edhe sa i përket Fondit Sovran, derisa shtoi se qeveria duhet të veprojë me mekanizma më të mirë në lehtësimin e proceseve për mirëfunksionimin e bizneseve.
Beqiri theksoi se bazuar në raportet e Bankës Botërore, sa i përket hapjes së bizneseve, Kosova ka qenë për një kohë të gjatë në top 10 vendet e botës. Ajo konsideron se procesi i hapjes së bizneseve është efikase dhe e thjeshtë, porse mbyllja e tyre është shumë më problematike.
“Bizneset e reja problemin më të madh e kanë te qasja në financa. Arsyet janë kushtet mjaft të pavolitshme sa i përket kredive të biznesit, posaçërisht për bizneset e reja. Gjithmonë kërkohet një investim individual dhe për këtë arsye shihet si mjaft problematike kjo pikë, dhe mendojmë se qeveria duhet të vijë me mekanizma shumë më të mirë. Ne presim të shohim ndonjë lëvizje sa i përket edhe Fondit Sovran, mirëpo shohim që edhe ai proces ka ngecur…Kur kanë mungesë të financave, kanë edhe mungesë edhe në qasjen e ekspertizës dhe për këtë arsye edhe ngecin ose kanë vonesa, ose kanë probleme të ndryshme sa i përket furnizimeve, kualitetit të materialeve…15:21 Bazuar në raportet e Bankës Botërore, sa i përket hapjes së biznesit, ne kemi qenë për kohë të gjatë në top 10 vendet e botës. Hapja është aq efikase, mirëpo mbyllja është shumë problematike e për më tepër për shkak të një udhëzimi, i publikuar tash e disa muaj, është bërë mjaft problematik edhe te ndryshimet që kompanitë duan t’i bëjnë, sepse kërkohen dokumente të noterizuara”, thotë Beqiri.
Kosova mbetet një vend jo tërheqës për investime të huaja, sidomos nga korporatat dhe markat e mëdha botërore.