Nga Raphael Tsavkko Garcia
Më 8 janar, mbështetësit e ish-presidentit të ekstremit të djathtë të Brazilit, Jair Bolsonaro, sulmuan pallatin presidencial të vendit, Kongresin dhe Gjykatën e Lartë duke kërkuar që përmes një grusht shteti ta rikthenin atë në pushtet.
Të ashtuquajturit “bolsonaristët” thyen xhamat dhe mobiljet në godinën e Gjykatës së Lartë. Ata u ngjitën në çatinë e ndërtesës së Kongresit dhe shpalosën një pankartë ku shkruhej “ndërhyrje”. Ata shkatërruan dhe vodhën vepra arti dhe thyen panele xhami. Ata bredhën në pallatin presidencial duke brohoritur parulla pro Bolsonaros. Ata e sulmuan edhe një polic.
Këto skena tmerri në Brasilia ishin pothuajse të ngjashme me ato që u panë në Kapitol në Shtetet e Bashkuara të Amerikës më 6 janar të vitit 2021, kur selia e Kongresit u pushtua nga mbështetës të guximshëm të ish-presidentit amerikan, Donald Trump.
Dhe ngjashmëritë mes dy ngjarjeve nuk ishin rastësi. Dihet fare mirë se Bolsonaro është një admirues i ish-presidentit amerikan dhe inspirohet nga libri i tij i famshëm. Djali i Bolsonaros, kongresmeni Eduardo Bolsonaro, udhëtoi për në Shtetet e Bashkuara të Amerikës nëntorin e kaluar për të takuar presidentin Trump. Gjatë kohës sa ishte atje, u raportua se ai ka pasur diskutime me ish-këshilltarët e Trump, Stephen Bannon dhe Jason Miller, rreth hapave të mundshëm të ardhshëm të babait të tij pas humbjes së presidencës ndaj rivalit të tij të krahut të majtë, Lula de Silva.
Përkundër se refuzimi i mbështetësve të Bolsonaros për të pranuar rezultatet legjitime të zgjedhjeve dhe përpjekja e tyre për të rikthyer liderin në pushtet dukej se ishte përsëritje e skenarit të 6 janarit, pothuajse saktësisht dy vjet më parë, kishte dallime të rëndësishme mes asaj që ndodhi në Uashington dhe Brasilia – dhe këto dallime lënë të nënkuptojnë se Brazilit do t’i duhet të luftojë shumë më tepër se Shteteve të Bashkuara të Amerikës për të shëruar demokracinë e tij.
Dallimi i parë dhe më i dukshëm është se në SHBA kryengritja e mbështetësve të Trumpit kishte në shënjestër vetëm Kapitolin. Në Brazil, megjithatë, përkrahësit e Bolsonaros sulmuan edhe Gjykatën e Lartë. Kjo, natyrisht, nuk ishte befasuese pasi Bolsonaro kaloi pjesën më të madhe të presidencës së tij duke akuzuar gjyqtarët më të lartë të Brazilit se ishin të njëanshëm dhe kundër tij.
Dallimi tjetër dhe ndoshta më i rëndësishëm midis ngjarjeve në SHBA dhe Brazil është mënyra se si forcat e sigurisë iu përgjigjën atyre.
Në SHBA, pavarësisht dështimeve fillestare, forcat e sigurisë ndërmorën veprime kundër protestuesve të dhunshëm pa hezitim dhe nuk kishte asnjë dyshim se ushtria mund të ishte në të vërtetë mbështetëse e kërkesave të tyre për një grusht shteti kundër presidentit të sapozgjedhur. Në Brazil, megjithatë, ishte shumë më e vështirë të konstatohej se ku qëndronin besnikëria e forcave të sigurisë.
“Protesta” e dhunshme e së dielës në Brasilia nuk ishte befasi. Përkrahësit publikuan postime në lidhje me pushtimin e Kongresit në platforma sikurse WhatsApp dhe Telegram me dhjetëra mijëra ndjekës që nga të paktën 3 janari. Po ashtu në rrjete sociale u diskutua se mbështetësit radikalë të Bolsonaros në të gjithë vendin merrnin me qira autobusë për të shkuar në aksionin e dhunshëm qeveritar në Brasilia.
Pavarësisht gjithë kësaj, dhe pavarësisht se padyshim ishin të vetëdijshëm për kritikat e ashpra me të cilat u përballën homologët e tyre amerikanë për shkak të papërgatitjes së tyre për ngjarjet e 6 janarit, forcat braziliane të sigurisë me sa duket nuk morën asnjë veprim për t’u përgatitur për veprimet antidemokratike të së dielës. Madje edhe më keq, të gjitha provat tregojnë se pjesë të mëdha të Policisë Ushtarake të Qarkut Federal (FD), ku ndodhet Brasilia, dhe forcat e armatosura, në përgjithësi, janë mbështetëse të sulmeve.
Që nga humbja elektorale e Bolsonaros, forcat e armatosura kanë mbyllur njërin sy ndaj bolsonaristëve që po qëndronin rreth kampeve të tyre dhe po kërkonin grusht shtet. Dhe më 8 janar, zyrtarët e policisë në vendngjarje u panë duke buzëqeshur, duke bërë fotografi dhe duke u vëllazëruar të lumtur me ata që sulmonin institucionet më të rëndësishme demokratike të Brazilit.
Marrëveshja e fshehtë midis policisë së FD dhe përkrahësve të Bolsonaros më 8 janar ishte aq e dukshme sa guvernatori i Distriktit Federal, Ibaneis Rocha, ndjeu nevojën për t’i kërkuar falje publike presidentit Lula, presidentes së Gjykatës së Lartë, Rosa Weber dhe udhëheqësve të Kongresit, Arthur Lira dhe Rodrigo Pacheco, për atë që ndodhi në kryeqytet atë ditë. Ai gjithashtu shkarkoi nga detyra Sekretarin e Sigurisë Publike të DF, Anderson Torres, i cili më parë kishte shërbyer si Ministër i Drejtësisë i Bolsonaros dhe shihet nga shumë njerëz si personi përgjegjës për përndjekjen e policisë së FD ndaj bolsonaristëve të dhunshëm.
Kjo përpjekje e minutës së fundit nga Guvernatori Rocha për të dëshmuar besnikërinë e tij ndaj institucioneve demokratike të Brazilit, megjithatë, nuk ka qenë e mjaftueshme për të shpëtuar punën e tij dhe për të parandaluar ndërhyrjen e qeverisë federale në punët e FD. Gjatë dy ditëve të fundit, Gjykata e Lartë vendosi ta shkarkojë atë nga detyra për 90 ditë dhe presidenti Lula caktoi një përfaqësues federal për t’u kujdesur për sigurinë në FD për një periudhë 30-ditore.
Tani, pyetja e të gjithëve është se si do ta sigurojë Lula të ardhmen e qeverisë së tij të re, të mbrojë demokracinë e brishtë të Brazilit dhe të parandalojë trazira të mëtejshme sociale?
Nga ana e tyre, bolsonaristët nuk tregojnë asnjë shenjë tërheqjeje. Vetëm një ditë pas ngjarjeve të 8 janarit, ata i vunë flakën gomave dhe bllokuan rrugët e ngarkuara në Sao Paulo dhe u përpoqën të bllokonin hyrjen në rafineritë e naftës në shtete të tjera.
Shumë në Brazil, si sociologu Celso Rocha de Barros, besojnë se opsioni i vetëm i Lulës përballë një sulmi kaq të paturp dhe të vazhdueshëm të ekstremit të djathtë ndaj qeverisë së tij është të “fillojë një dialog me të djathtët demokratë, të cilët denoncuan grushtin e shtetit, dhe dërgojnë fashistët në burg”.
Qeveria Lula njoftoi se do të bëjë gjithçka që është e nevojshme për të identifikuar dhe ndëshkuar të gjithë në pozitat e pushtetit, nga pushteti vendor e deri te ushtria, të cilët duket se kanë mbështetur sulmin e dhunshëm ndaj tri fuqive të Republikës. Një dialog me krahët e djathtë që dënuan ngjarjet e së dielës mund të fillojë së shpejti, pasi Lula tashmë arriti të fitojë mbështetje nga disa parti të qendrës së djathtë që kishin qenë afër Bolsonaros në të kaluarën.
Por vetëm koha do të tregojë nëse këto lëvizje do të mjaftojnë për të riparuar një demokraci të thyer dhe për të bashkuar një popull të ndarë.
Shumë besojnë se qeveria e Lulës do të dalë nga ky kaos edhe më e fortë se më parë. Gazetarja dhe ekspertja e shtetësisë dixhitale, Madeleine Lacsko, për shembull, më tha se ajo beson se e djathta braziliane në thelb “ka kryer vetëvrasje” duke lejuar të djathtën ekstreme të përshkallëzojë veprimet e tyre nga interneti në sulme të jetës reale ndaj institucioneve demokratike. Ndërkohë Marcos Cavalcanti nga Universiteti Federal i Rio de Zhaneiros, tha se është i bindur se artikulimi i një përgjigjeje demokratike ndaj krimeve të përkrahësve të Bolsonaros do të forcojë apelin politik të Lulës.
Por edhe ata që mendojnë se Lula mund të përdorë ngjarjet e së dielës për të forcuar dhe zgjeruar bazën mbështetëse të qeverisë së tij, pranojnë se pabesia e shfaqur nga forcat e sigurisë atë ditë është thellësisht shqetësuese.
Në të vërtetë, shteti brazilian nuk mund të mbështetet më në forcat e tij të sigurisë kur përballet me sulme antidemokratike dhe të dhunshme nga e djathta ekstreme. Rritja e mbështetjes për ideologjitë e ekstremit të djathtë brenda ushtrisë dhe forcave të tjera të sigurisë përbën një rrezik të jashtëzakonshëm për të ardhmen e demokracisë braziliane.
Tani që e vërteta është hapur, përtej ndëshkimit të individëve përgjegjës dhe përpjekjes për të ndërtuar ura të reja me të djathtët me mendje demokratike, qeveria Lula duhet gjithashtu të marrë masa të menjëhershme kundër kapjes ideologjike të Bolsonaros ndaj aparatit të fuqishëm të sigurisë të Brazilit.
Fakti është se forcave braziliane të sigurisë nuk mund t’u besohet më në një skenar të trazirave sociale. Kjo do të thotë se ata që mbështesin demokracinë do të duhet të mobilizohen dhe të fillojnë të kërkojnë mënyra të reja për të garantuar sigurinë dhe stabilitetin e institucioneve demokratike të Brazilit./UBTNews/