Gjetjet e Falterit në librin e tij të ri “Wie ich den Weg zum Führer fand” (“Si e gjeta rrugën për te Führer”) me siguri do të befasojnë disa lexues.
Ka teori të panumërta se pse kaq shumë gjermanë iu bashkuan partisë së Hitlerit, Partisë Kombëtare Socialiste të Punëtorëve Gjermanë (NSDAP), por kjo është një temë që ka parë relativisht pak kërkime empirike. Jürgen W. Falter, i konsideruar gjerësisht si studiuesi kryesor në botë për votuesit dhe anëtarët e NSDAP-së, tani ka shfrytëzuar burime të reja historike që u japin përgjigje këtyre pyetjeve, përcjell UBT News.
Në total, ka 10,000 faqe tekst – disa nga koha e Rajhut të Tretë, të tjera nga periudha më pas – që hedhin dritë mbi atë që i motivoi njerëzit të rreshtoheshin me Adolf Hitlerin dhe lëvizjen e tij. Falter dhe ekipi i tij i kanë analizuar sistematikisht këto burime duke përdorur metodat më të fundit, me ndihmë të kompjuterit.
Gjetjet e Falterit në librin e tij janë interesante për disa. NSDAP ishte një parti antisemite, por antisemitizmi ishte i parëndësishëm, ose të paktën jo një motiv i dhënë në burime, për 60 përqind të njerëzve që u bënë anëtarë partie. Edhe në rastin e 40 përqindëshit, aplikimet e të cilëve tregojnë se ata ndanin pikëpamjen antisemite të partisë, ky nuk ishte domosdoshmërisht motivi kryesor për t’u bashkuar.
Falter tregon se nuk u befasua nga kjo, pasiqë vet hulumtimi i tij mbi Hitlerin kishte treguar se ndërsa antisemitizmi ishte një tipar kryesor i fjalimeve të tij në fillim të viteve 1920, ai vështirë se u shfaq si një motiv në fjalimet gjatë periudhës së ngritjes së tij në pushtet (1929 – 1932).
Hitleri e dinte se ai nuk mund të fitonte mbi pjesën më të madhe të gjermanëve me armiqësi ndaj hebrenjve, dhe Falter tani tregon “se antisemitizmi ishte një motiv kryesor për t’u bashkuar me partinë vetëm për një pakicë anëtarësh të NSDAP”. Deri atëherë, shumica e 10 milionë gjermanëve që iu bashkuan NSDAP-së ndërmjet viteve 1919 dhe 1945 e bënë këtë edhe pas vitit 1933. Shumë prej tyre iu bashkuan partisë për oportunizëm dhe për përfitime personale dhe jo për arsye ideologjike. Ndryshe ishte për ata që iu bashkuan partisë para vitit 1933. Tek anëtarët e hershëm, nacionalizmi dhe antimarksizmi luajtën një rol shumë të rëndësishëm, si dhe bindjet socialiste.
Ajo që tërhoqi shumë njerëz ishte ideja e Volksgemeinschaft (“komuniteti kombëtar”), një koncept që shpesh kombinohej me antikapitalizmin. Rastësisht, kjo është veçanërisht e vërtetë për antisemitët midis anëtarëve të NSDAP-së, të cilët shpesh ndanin edhe ide socialiste. “Mund të duket gjithashtu befasuese që antisemitët mes anëtarëve të partisë që ne studiuam ishin shpesh socialistë në pikëpamje”, shkruan Falter. Rrënjët e lidhjeve midis Volksgemeinschaft, socializmit dhe armiqësisë ndaj hebrenjve mund të gjenden në antikapitalizëm, siç shkruan Hannah Weber në kapitullin e saj shumë të lexueshëm mbi “Anti-semitizmi si një motiv për t’u bashkuar me Partinë”.
Është interesante të theksohet se mjaft anëtarë partie vinin nga “familje socialdemokrate apo me orientim marksist”, siç konfirmon analiza e Falter. Përvoja e Luftës së Parë Botërore formoi gjithashtu shumë nacional-socialistë. “Për qëllime propagandistike”, shpjegon Falter:
“Hitleri dhe NSDAP, me premtimin e tyre për një Volksgemeinschaft që do të kapërcejë antagonizmat klasore, në kombinim me lidhjen midis nacionalizmit dhe socializmit të nënkuptuar në emër të partisë së tyre, shfrytëzuan me sukses dëshirën e shumë gjermanëve për harmoninë dhe unitetin kombëtar që ishte rritur nga përvoja e socializmit të vijës së parë dhe e llogoreve të luftës”.
Nga motivet e përmendura nga ish-anëtarët e partisë pas vitit 1945, socializmi ishte në fakt “ideologjia më e përmendur”. Kjo mund të jetë gjithashtu për shkak të faktit se procedurat e denazifikimit, raportet e të cilave u konsultuan Falter dhe ekipi i tij hulumtues, kishin të bënin me vetë-justifikim – dhe socializmi fillimisht nuk u kundërshtua në periudhën e pasluftës.
Mbi të gjitha, megjithatë, Falter tregon se nuk ka pasur kurrë një motiv të vetëm, mbizotërues që shpjegon pse njerëzit iu bashkuan partisë. Kishte një mori motivesh dhe rrugësh shumë të ndryshme për në NSDAP.
Merita e madhe e studimit të Falterit është se këto motive dhe rrugë nuk janë objekt spekulimi, siç ndodh shpesh, por që vetë-raportet e dëshmitarëve bashkëkohorë vlerësohen sistematikisht duke përdorur metoda moderne shkencore të analizës sasiore të tekstit. Analiza e plotë e këtyre burimeve origjinale nga Falter siguron që studimi i tij shmang rrezikun e ofrimit të shpjegimeve tepër të thjeshta monokauzale./UBTNews/
*Ky tekst (nga Rainer Zitelmann) është përkthyer dhe përshtatur në gjuhën shqipe nga UBT News.