Më 30 tetor, Komisioni Evropian publikoi raportet e zgjerimit për vitin 2024, duke ofruar një vlerësim të hollësishëm të progresit të bërë nga vendet që kanë aspirata për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian. Raportet përfshijnë Gjeorgjinë, Moldavinë, Ukrainën, Turqinë, dhe vendet e Ballkanit Perëndimor (Shqipërinë, Bosnjë dhe Hercegovinën, Kosovën, Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut, dhe Serbinë).
Këto vlerësime shoqërohen me rekomandime dhe udhëzime të detajuara për reformat që secili kandidat duhet të prioritarizojë në mënyrë që të përparojë në negociatat e anëtarësimit.
Në fund të tetorit, presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, realizoi një vizitë të rëndësishme në Ballkanin Perëndimor, duke vizituar Shqipërinë, Bosnjë dhe Hercegovinën, Kosovën, Maqedoninë e Veriut, Malin e Zi dhe Serbinë. Ajo siguroi që zgjerimi i Bashkimit Evropian do të mbetet një prioritet kryesor gjatë mandatit të saj të ardhshëm, duke e quajtur këtë proces të rëndësishëm për stabilitetin dhe zhvillimin e rajonit. Në një konferencë të përbashkët me kryeministrin Edi Rama në Tiranë, von der Leyen theksoi: “Të jeni të sigurt se zgjerimi do të mbetet një prioritet kryesor në mandatin tim të ardhshëm.”
Zgjerimi i BE-së në Ballkanin Perëndimor është një çështje që ka qenë në diskutim për më shumë se 20 vjet, dhe Brukseli ka pasur periudha të ndryshme të tërheqjes dhe lëshimeve gjatë këtij kohë. Megjithatë, pas një periudhe të tensionuar, von der Leyen dhe Komisioni Evropian kanë siguruar angazhimin e plotë për të avancuar këtë proces.
Pozita aktuale e vendeve kandidate për BE
Gjeorgjia
Statusi i anëtarësimit: vend kandidat
Komisioni Evropian dha një vlerësim kritik për Gjeorgjinë, duke theksuar zhvillime shqetësuese që dëmtojnë rrugën e saj drejt BE-së, siç janë mangësitë në zgjedhjet parlamentare dhe presionet ndaj votuesve. Gjeorgjia, që mori statusin e vendit kandidat në dhjetor 2023, është në një situatë të vështirë, dhe Komisioni Evropian paralajmëron se nëse nuk korrigjon kursin e saj, mund të vonohet hapja e negociatave të anëtarësimit.
Moldavia
Statusi i anëtarësimit: vend kandidat
Moldavia ka bërë progres të dukshëm në miratimin e legjislacionit të BE-së dhe Komisioni Evropian ka vlerësuar se, nëse plotëson kushtet, vendi mund të hapë negociatat për kapitujt deri në vitin 2025. Presidentja Maia Sandu dhe qytetarët moldavë kanë shprehur një angazhim të fuqishëm për anëtarësim në BE, duke votuar pro ndryshimeve kushtetuese që nënvizojnë kursin pro-BE.
Ukraina
Statusi i anëtarësimit: vend kandidat
Komisioni Evropian vlerësoi se Ukraina po bën përparime të mëdha përkundër luftës së agresionit të Rusisë, dhe se duhet të bëhen hapa më të qartë për hapjen e negociatave në vitin 2025. Ukraina është e angazhuar për reformat në fusha të ndryshme dhe është shprehur e gatshme për të përmbushur kushtet e nevojshme për të avancuar në procesin e anëtarësimit.
Turqia
Statusi i anëtarësimit: vend kandidat
Komisioni ka theksuar një “rifillim gradual” të marrëdhënieve midis BE-së dhe Turqisë, por ka bërë të ditur se nuk ka pasur përparim në përmbushjen e standardeve demokratike. Megjithatë, Turqia ka një rëndësi strategjike për BE-në dhe ka shprehur interesin për të vazhduar bisedimet për integrimin.
Shqipëria
Statusi i anëtarësimit: vend kandidat
Shqipëria është një nga vendet që ka bërë përparime të dukshme, duke hapur kapitullin e parë të negociatave të anëtarësimit më 15 tetor. Kryeministri Edi Rama e vlerësoi këtë hap si një arritje historike, ndërsa Komisioni Evropian ka vendosur që të mbyllen negociatat me Shqipërinë deri në fund të vitit 2027. Ky progres është parë si një sukses jo vetëm për Shqipërinë, por edhe për gjithë rajonin.
Bosnjë dhe Hercegovina
Statusi i anëtarësimit: vend kandidat
Bosnja ka përjetuar një stagnim në reformat e saj, ku zhvillimet pozitive janë penguar nga tensionet në entitetin e Republika Srpska. Megjithatë, autoritetet kanë shprehur gatishmërinë për të përshpejtuar reformat dhe për të avancuar në rrugën e anëtarësimit, ndonëse problemi i retorikës secesioniste mbetet një pengesë e madhe.
Kosova
Statusi i anëtarësimit: kandidate e mundshme
Komisioni Evropian ka deklaruar se është i gatshëm të përgatisë një opinion për aplikimin e Kosovës për anëtarësim në BE, por ende ka pengesa të rëndësishme nga vendet anëtare të BE-së që nuk e njohin pavarësinë e Kosovës. Kosova aplikoi për anëtarësim në BE në dhjetor 2022, por pa një miratim të plotë nga të gjitha shtetet anëtare, procesi i saj mbetet i pasigurt.
Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, dhe Serbia
Të tri vendet kanë bërë progres në negociatat e anëtarësimit, megjithatë, Mal i Zi dhe Maqedonia e Veriut duhet të përshpejtojnë zbatimin e reformave të lidhura me sundimin e ligjit, ndërsa Serbia ka përmbushur disa kritere, por ka ende pengesa në disa fusha të rëndësishme të drejtësisë dhe demokracisë. Komisioni ka vendosur synime për mbylljen e negociatave për këto vende deri në vitin 2026 për Malin e Zi dhe deri në vitin 2027 për Serbinë.
Përfundimisht, rruga e zgjerimit të BE-së për vendet e Ballkanit Perëndimor dhe për shtetet tjera kandidate mbetet e ngarkuar me sfida, por ka gjithashtu mundësi për avancim të rëndësishëm nëse reformat e nevojshme zbatohen me përkushtim dhe përgjegjësi.
Kjo analizë është edhe kontribut i Agjencisë Telegrafike Shqiptare