Shumica e njerëzve përdorin një lloj vaji çdo ditë gjatë përgatitjes së ushqimit, dhe shpesh diskutohet se cili është më i shëndetshmi.
Nuk duhet të harrojmë se vaji nxehet gjatë gatimit, gjë që ndikon edhe në shëndet. Kjo pasi që vajrat e gatimit në një temperaturë të caktuar nuk janë më të njëjtat.
Këto janë llojet më të shëndetshme të vajit që mund të përdorni gjatë gatimit, por edhe llojet që duhet të shmangen, sipas portalit Healthline.
Vaj ulliri
Pika e vlimit për këtë vaj është 176 gradë C, e cila është një temperaturë e zakonshme në të cilën përgatiten shumica e enëve. Vaji i ullirit ka një reputacion të mirë, kryesisht sepse mund të përdoret në shumë mënyra. Për shkak të shijes delikate, mund ta përdorni për pjekje, zierje ose shtresa të ftohta.
Ky vaj është gjithashtu i pasur me vitaminë E, e cila vepron si një antioksidues. Acidi yndyror primar në vajin e ullirit është një yndyrë mono e pangopur e quajtur acid oleik, për të cilin studimet kanë treguar se mund të ketë veti antiinflamatore. Përveç kësaj, ky vaj përmban përbërësit antioksidues oleocantal dhe oleuropein, të cilët gjithashtu kanë veti antiinflamatore.
Kërkimet kanë zbuluar se vaji i ullirit përmban përbërës të shëndetshëm për zemrën dhe mund të ndihmojë në parandalimin e kushteve të tilla si mbipesha dhe diabeti i tipit 2.
Vaj avokado
Pika e vlimit për këtë vaj është 271 gradë Celsius, andaj është i shkëlqyeshëm të përdoret për tiganisje. Ka një aromë të butë avokado dhe mund të përdoret në mënyra të ndryshme, sikurse vaji i ullirit. Ky vaj ka vlera të ngjashme ushqyese si vaji i ullirit, dhe është i pasur me acid oleik, i cili është i shëndetshëm për zemrën.
Disa studime mbi kafshët kanë treguar se përbërësit në vajin e avokados mund të ndihmojnë në uljen e presionit të gjakut, kolesterolit të keq dhe triglicerideve. Përkatësisht, nivelet e larta të triglicerideve mund të rrisin rrezikun e zhvillimit të sëmundjeve të zemrës.
Vaji i avokados mund të lehtësojë inflamacionin në nyje, të rrisë aftësinë për të thithur lëndë të tjera ushqyese dhe mund të mbrojë qelizat nga dëmtimet radikale. Përveç kësaj, një studim tregoi se ky vaj ka të njëjtën vlerë ushqyese si në temperatura të larta ashtu edhe në temperatura të ulëta.
Vaj kokosi
Pika e vlimit për këtë vaj është 176 gradë Celsius. Ka disa polemika që lidhen me këtë lloj vaji. Përkatësisht, ky vaj përmban kryesisht yndyra të ngopura, të cilat shoqërohen me një rrezik në rritje të zhvillimit të sëmundjeve të zemrës. Por disa studime të tjera sugjerojnë që vaji i kokosit gjithashtu përmban përbërës të shëndetshëm që ndihmojnë në luftimin e inflamacionit dhe dëmtimit oksidues.
Vaj susami
Pika e vlimit për këtë vaj është 210 gradë Celsius. Përmban antioksidues të shëndetshëm në zemër sesamol dhe sesaminol, të cilat mund të kenë një larmi përfitimesh, përfshirë efektet e mundshme neuro-mbrojtëse kundër sëmundjeve të caktuara siç Parkinsoni.
Vaji i susamit është i shkëlqyeshëm për zierje, pjekje, madje edhe si salcë sallate. Ka një shije të butë me arra, kështu që mund të kombinohet lehtësisht me shumë pjata.
Vaj shafrani
Pika e vlimit për këtë vaj është 265 gradë Celsius. Përmban pak yndyrë të ngopur dhe një përqindje më të lartë të acideve yndyrore të pangopura. Një studim sugjeron që ky vaj mund të lehtësojë inflamacionin, të ndihmojë në kontrollimin e niveleve të sheqerit në gjak dhe kolesterolit. Vaji i shafranit ka një shije neutrale kështu që është i mirë për marinadat, salcat dhe veshjet.
Vajrat për të shmangur
Jo të gjitha llojet e vajit duhet të përdoren për gatim, veçanërisht jo për gatim në temperatura të larta. Sidoqoftë, disa vajra rekomandohen vetëm për aplikime të ftohta.
Vajrat që nuk duhet të përdoren në gatim, në temperatura të larta, janë vaji i peshkut, algave, vaji farës së lirit dhe i palmës. Vaji i palmës është shumë i ngjashëm me atë të kokosit dhe problemi kryesor me përdorimin e tij është etik në natyrë, pasi prodhimi i vajit të palmës shoqërohet me shkatërrimin e pyjeve të shiut.